Tính cấp thiết của đề tài
Vấn đề con người và phát triển con người được cộng đồng thế giới quan tâm nhiều hơn vào thập niên 80 của thế kỷ XX, khi tăng trưởng kinh tế nhiều nơi không thực sự tạo ra tiến bộ xã hội, những mặt trái của tăng trưởng kinh tế biểu hiện ngày càng nghiêm trọng, xung đột sắc tộc và tôn giáo bùng phát, nhiều vấn đề xã hội này sinh không chỉ đe dọa sự phát triển bình thường của thế hệ hiện tại mà cả tương lai. Từ đầu những năm 90, khi Chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP) khuyến khích chính phủ các nước coi con người là trung tâm của sự phát triển và thực hành đo đạc chỉ số PTCN (HDI) ở hàng trăm quốc gia, thì việc chú trọng đến PTCN đã thu hút sự quan tâm và đồng tình của tất cả các nước thuộc Liên Hợp Quốc. Ngày nay, các nước và các tổ chức xã hội đều xem PTCN là tiêu chí quan trọng để đo lường trình độ phát triển của các quốc gia.
Hơn 20 năm qua, những thành tựu về PTCN trên thế giới được đánh giá là hết sức to lớn. Trẻ em được đến trường nhiều hơn, người dân ở nhiều quốc gia được chăm sóc sức khỏe tốt hơn và tuổi thọ tăng lên. Thu nhập bình quân đầu người khu vực châu Á liên tục được cải thiện, tỷ lệ nghèo giảm xuống, mức sống dân cư được nâng cao và các cơ hội cho con người trong tiếp cận các dịch vụ xã hội có chất lượng được mở rộng. Tuy vậy, cộng đồng thế giới cũng cảnh báo, những tiến bộ về PTCN còn chưa đồng đều, tình trạng thiếu hụt của con người vẫn phổ biến và nhiều tiềm năng của con người chưa được giải phóng và tận dụng. Tổng quan HDR 2015 đã nhấn mạnh “một trong những thiếu hụt nghiêm trọng của con người là không được sử dụng, sử dụng sai cách hoặc sử dụng không triệt để tiềm năng của họ để phục vụ cho phát triển con người (…). Việc khai mở tiềm năng con người càng trở nên quan trọng nếu xem xét đến những thách thức phát triển con người đang nổi lên” [149, tr.5]. Sự thật là, thế giới ngày càng giàu có hơn nhưng bất bình đẳng về thu nhập, tài sản và cơ hội cũng ngày càng lớn bên cạnh bất bình đẳng giới vẫn còn tồn tại dai dẳng; những cú sốc về kinh tế, tài chính, thiên tai và dịch bệnh vẫn đang đe dọa an ninh con người… Trong khi những thành tựu văn hóa và văn minh đạt tới trình độ cao hơn, thì không phải vì thế mà những vấn đề về PTCN sẽ dần mất đi hay bớt căng thẳng hơn. Mặc dù được giải quyết ngày càng căn bản, nhưng những vấn đề mới và cũ về PTCN cũng xuất hiện ngày càng đa dạng và phức tạp.
Trong bối cảnh chung đó, những nghiên cứu lý luận và thực tiễn về PTCN vẫn đang tiếp tục được chú ý ở trình độ sâu sắc hơn, nhằm từng bước tháo gỡ, giải quyết những vấn đề về PTCN đang đặt ra trong thực tiễn ở phạm vi quốc gia cũng như trên toàn thế giới.
Với triết học Mác, con người và PTCN là một trong những nội dung rất căn bản. Trong suốt thế kỷ XX và hiện nay, quan điểm của chủ nghĩa Mác về con người và PTCN vẫn thu hút sự quan tâm của nhiều học giả và các nhà hoạt động xã hội, bởi ý nghĩa phương pháp luận sâu sắc của nó trong giải quyết những vấn đề mới của PTCN hiện đại. “Sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự do của tất cả mọi người”, tư tưởng nổi tiếng của C.Mác và Ph.Ănghen nêu trong “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản” ngày nay vẫn là tư tưởng có ý nghĩa lý tưởng đối với mọi lý thuyết về PTCN.
