THÔNG TIN NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI VỀ MẶT HỌC THUẬT, LÝ LUẬN CỦA LUẬN ÁN
– Tên tác giả: BÙI PHƯƠNG UYÊN
– Tên người hướng dẫn 1: PGS.TS. NGUYỄN PHÚ LỘC
– Tên người hướng dẫn 2: TS. LÊ THÁI BẢO THIÊN TRUNG
– Tên luận án: Suy luận tương tự trong dạy học môn Toán trung học phổ thông: Nghiên cứu trường hợp Phương pháp tọa độ trong không gian.
– Ngành khoa học của luận án: Khoa học Giáo dục.
– Chuyên ngành: Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Toán.
– Mã số: 62 14 01 11.
– Khóa: 2012-2016.
– Tên cơ sở đào tạo: Trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh.
NỘI DUNG NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
1. Về mặt lý luận
Luận án đã phân tích, hệ thống hóa những quan niệm về tương tự và suy luận tương tự cùng với các cách phân loại, những ứng dụng và các mô hình dạy học sử dụng suy luận tương tự của các nhà giáo dục trong và ngoài nước; nhờ đó, hình thành cơ sở lý thuyết cho đề tài. Bên cạnh đó, luận án đã đề xuất tiêu chí đánh giá mức độ sử dụng suy luận tương tự gồm 5 thang bậc cụ thể giúp đánh giá quá trình dạy học với suy luận tương tự một cách khách quan và hiệu quả.
Luận án đề xuất được sáu giải pháp sư phạm nhằm phát huy tác dụng tích cực của suy luận tương tự và sáu quy trình dạy học cơ bản với suy luận tương tự: quy trình dạy học khám phá khái niệm; quy trình dạy học khám phá định lý, quy trình dạy học giải bài toán; quy trình dự đoán sai lầm của học sinh do các nguồn tương tự trước khi giảng dạy; quy trình phân tích và phát hiện sai lầm; quy trình sửa chữa sai lầm khi sử dụng suy luận tương tự. Đây chính là cơ sở quan trọng cho việc vận dụng suy luận tương tự vào dạy học các nội dung cơ bản của toán học.
2. Về mặt thực tiễn
Kết quả nghiên cứu cách sử dụng suy luận tương tự của các tác giả sách giáo khoa Hình học Trung học phổ thông cho thấy các tác giả đã sử dụng suy luận tương tự cho nhiều đối tượng khác nhau để trình bày các khái niệm mới chủ yếu có lời nói, cấu trúc đơn giản và không đề cập bất kỳ sự hiểu lầm có thể xảy ra. Hơn nữa, các tác giả đã không đề xuất những hoạt động sử dụng suy luận tương tự mà học sinh phải thực hiện để khám phá kiến thức mới.
Kết quả nghiên cứu thực tiễn dạy học sử dụng suy luận tương tự của giáo viên phổ thông và sinh viên ngành sư phạm toán cho thấy rằng việc sử dụng suy luận tương tự vào dạy học chương Phương pháp tọa độ trong không gian vẫn chưa được chú trọng. Các suy luận tương tự được giáo viên và sinh viên sử dụng còn ở mức độ đơn giản nhằm giúp học sinh ôn tập kiến thức cũ, gợi động cơ mở đầu bài học hay đưa ra một dự đoán về kiến thức mới.
Nghiên cứu thực tiễn về sai lầm của học sinh khi giải các bài toán trong chương Phương pháp tọa độ trong không gian cho thấy sự tồn tại các sai lầm loại 1 và sai lầm loại 2 do sử dụng suy luận tương tự. Vì vậy, cần phải thiết kế những tình huống học tập để giúp học sinh nhận ra và sửa chữa sai lầm của mình khi áp dụng suy luận tương tự.
Các giải pháp sư phạm và các quy trình sử dụng suy luận tương tự đã được vận dụng vào dạy học một số nội dung cụ thể trong chương Phương pháp tọa độ trong không gian nhằm giúp học sinh khám phá kiến thức mới, giải bài tập toán hay nhận ra và sửa chữa các sai lầm.
Từ những đóng góp trên của luận án, chúng tôi có thể kết luận rằng việc sử dụng suy luận tương tự trong giảng dạy chủ đề “Phương pháp tọa độ trong không gian” nói riêng và toán học nói chung sẽ nâng cao chất lượng dạy học toán.
