TRANG THÔNG TIN VỀ LUẬN ÁN
Tên đề tài luận án: Nghiên cứu đa dạng và Phát triển nguồn gen một số loài lan hài (Paphiopedilum) đặc hữu khu vực miền núi phía Bắc Việt Nam.
Chuyên ngành: Di truyền và chọn giống cây trồng; Mã số: 962.01.11
Họ tên nghiên cứu sinh: Nguyễn Thị Tình Khóa đào tạo: 2017
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Ngô Xuân Bình, TS. Trần Ngọc Hùng.
Cơ sở đào tạo: Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam.
I. TÓM TẮT NỘI DUNG LUẬN ÁN
Luận án đã thực hiện 4 nội dung nghiên cứu gồm: 1. Đánh giá một số đặc điểm thực vật học của các loài lan hài thu thập ở khu vực miền núi phía Bắc; 2. Đánh giá đa dạng di truyền nguồn gen các loài lan hài của khu vực miền núi phía Bắc Việt Nam; 3. Đánh giá khả năng lai tạo của một số tổ hợp có tiềm năng nhằm tạo ra dòng lan hài có triển vọng; 4.Nghiên cứu kỹ thuật nhân giống đối với một số loài hài có giá trị và đánh giá khả năng tái sinh của con lai.
Kết quả nghiên cứu của luận án đã cung cấp các dẫn liệu khoa học có giá trị về đặc điểm nông sinh học, phân nhóm theo các tính trạng đặc trưng và mức độ đa dạng di truyền hình thái và sinh học phân tử của tập đoàn 23 mẫu (bao gồm 20 loài) lan hài được thu thập ở khu vực miền núi phía Bắc. Tập đoàn cũng là nguồn vật liệu di truyền khởi đầu cho công tác bảo tồn, chọn tạo và phát triển lan hài ở Việt Nam và đã tuyển chọn giới thiệu được 9 cặp bố mẹ, 2 loài đã và có nguy cơ tuyệt chủng có giá trị đưa vào nhân giống.
Đề tài luận án đã lai tạo và tái sinh thành công 3 cặp lai, nhân giống in vitro thành công đối với lan hài Việt Nam (hài Bóng) và nhân giống bằng phương pháp tách mầm đối với lan hài Điểm Ngọc (hài Hương lan). Với kết thu được luận án đã góp phần vào việc bảo tồn và sử dụng nguồn gen lan hài trong tương lai, bên cạnh đó luận án cũng là tài liệu tham khảo tốt cho công tác nghiên cứu, đào tạo, bảo tồn và phát triển nguồn gen lan hài khu vực miền núi phía Bắc.
II. KẾT QUẢ MỚI CỦA LUẬN ÁN
Luận án là công trình nghiên cứu có hệ thống từ đặc điểm sinh thái học, đa dạng di truyền kiểu hình và kiểu gene tương đối đầy đủ cho các mẫu lan hài phân bố và trồng ở khu vực miền núi phía Bắc.
Luận án đề xuất được 9 cặp bố mẹ có tiềm năng và lai tạo, tạo được 03 tổ hợp lai. Đồng thời chọn lọc và giới thiệu được 2 loài lan (hài Việt Nam, hài Điểm Ngọc) có giá trị thẩm mỹ (có hương, sắc) và đã bị và có nguy cơ tuyệt chủng ngoài tự nhiên đưa vào nhân giống bảo tồn, phát triển bền vững.
Nhân giống in vitro thành công đối với lan hài Việt Nam (hài Bóng) bị tuyệt chủng ngoài tự nhiên (phân hạng EW – sách đỏ Việt Nam, 2007) từ vật liệu khởi đầu là hạt 8 tháng tuổi trên môi truờng MS bổ sung thêm 30 g/l đường, 1 g/l than hoạt tính, 5,5 g/l agar, 150 ml/l nước dừa và được nhân nhanh trên nền môi trường MS có đường 30 g/l than hoạt tính 1 g/l agar 5,5 g/l nước dừa 150 ml/l, bổ sung thêm chất điều tiết sinh trưởng BAP 4 mg/l kết hợp kinetin 0,6 mg/l thu được 86,2 chồi, chiều cao chồi trung bình đạt 2,71 cm, chất lượng chồi tốt và tạo cây hoàn chỉnh là môi trường MS bổ sung đường 30g/l, agar 5,5 g/l, nước dừa 150ml/l và NAA hoặc IAA nồng độ 1mg/l chồi ra rễ 100%, chất lượng rễ tốt. Giá thể trồng giai đoạn vườn ươm là: Rêu ngoại + trấu hun + xơ dừa + Đá thấm thủy với tỷ lệ 1:1:1:2 cho tỷ lệ sống 87,6%. phân bón gốc giai đoạn vườn ươm là 100% phân trùn quế với hàm lượng 20gam/chậu, phân bón lá có thành phần Tảo 20%; dong rêu 20%; vi sinh vật có lợi 60% hàm lượng10ml/l/ tuầnvà tái sinh thành công 03 tổ hợp lai đưa vào theo dõi.
03 sản phẩm lai HN01; HV01, HG01 được tái sinh trên môi trường MS. Tỷ lệ tái sinh đạt 5,7% và số chồi tái sinh/ bình đạt 1,7 chồi/bình, chiều cao chồi đạt 1,06 cm.Việc ra rễ tạo cây hoàn chỉnh của 3 con lai trong môi trường MS có bổ sung 1,5mg/l NAA cả 3 con lai đều ra rễ và số rễ đạt tiêu chuẩn đưa ra ngoài nhà lưới để trồng và chăm sóc.
Nhân giống thành công đối với hài Điểm Ngọc (hài Hương Lan) trong tình trạng nguy cấp (mức CR – sách đỏ Việt Nam, 2007) bằng phương pháp tách chồi. Cây mẹ có từ 4-5 cặp lá (tuổi cây từ 2-3 năm) sử dụng chế phẩm kích thích đẻ nhánh chế phẩm có thành phần vitamin B1 30%, vitamin B3 10%, vitamin B6 10%, ironchelates 50%; nồng độ 500ppm hệ số nhân chồi 2,3 lần. tách mầm hài Điểm Ngọc vào thời gian lan hài kết thúc nở hoa (tháng 3-4), giá thể sử dụng là Rêu ngoại + trấu hun + xơ dừa + Đá thấm thủy phối trộn 1:1:1:2 tỷ lệ sống cây con sau khi tách khỏi cây mẹ đạt 93% tăng trưởng chiều cao là 1,4 cm, tăng trưởng về số lá là 0,5 lá, tăng trưởng chiều rộng lá 1,04 cm. Dinh dưỡng là phân bón có thành phần Hữu cơ 59%, axit humic 2%, N 9%, P2O5 9%, K2O 5% giúp cây sinh trưởng mạnh nhất cụ thể chiều cao tăng trưởng sau 3 tháng là 1,73cm, số lá tăng 1,6 lá và rộng lá tăng 0,5 cm.
III. KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG TRONG THỰC TIỄN
Các kết quả nghiên cứu của đề tài luận án đã cung cấp các dẫn liệu khoa học có giá trị về các đặc điểm hình thái và phân nhóm theo các tính trạng đặc trưng và mức độ đa dạng di truyền làm cơ sở bảo tồn và khai thác chúng một cách phù hợp.
Tuyển chọn được hai loài lan hài có giá trị thẩm mỹ, dễ trồng, dễ chăm sóc, đã lai tạo được 9 tổ hợp lai và tái sinh được 03 dòng lai. Nhân giống được 2 loài hài (hài Việt Nam, hài Điểm Ngọc) phục vụ bảo tồn và phát triển sản xuất.
