TRANG THÔNG TIN VỀ LUẬN ÁN
Tên luận án: KHẢO SÁT SỰ THAY ĐỔI TÍNH ĐỀ KHÁNG KHÁNG SINH CỦA VI KHUẨN Escherichia coli VÀ THỬ NGHIỆM SẢN PHẨM THAY THẾ KHÁNG SINH TRONG PHÒNG, TRỊ BỆNH Escherichia coli TRÊN GÀ TẠI TỈNH ĐỒNG THÁP
Ngành: Bệnh lý học và chữa bệnh vật nuôi Mã số: 9 64 01 02
Họ tên nghiên cứu sinh: Bạch Tuấn Kiệt Khóa: 2018 – đợt 2
Người hướng dẫn khoa học:
Người hướng dẫn chính luận án tiến sĩ: PGS TS Hồ Thị Việt Thu Đơn vị công tác: Hội Thú y Việt Nam.
Người hướng dẫn phụ luận án tiến sĩ (nếu có): TS Juan Jose Carrique Mas Đơn vị công tác: Tổ chức Nông lương Liên hiệp quốc tại Việt Nam (FAO – Việt Nam).
Cơ sở đào tạo: Trường Nông nghiệp, Trường Đại học Cần Thơ
1. Tóm tắt nội dung luận án
Trong bối cảnh đề kháng kháng sinh của vi khuẩn nói chung và Escherichia coli nói riêng ngày càng gia tăng, nhất là tình trạng đa kháng thuốc ngày càng diễn biến phức tạp, khiến cho việc điều trị các bệnh nhiễm khuẩn cho con người và vật nuôi không còn hiệu quả. Việc tìm kiếm giải pháp thay thế kháng sinh trong chăn nuôi là hết sức cần thiết. Luận án không chỉ có ý nghĩa khoa học trong chăn nuôi, thú y mà còn có ý nghĩa quan trọng trong bảo vệ sức khỏe cho con người.
Luận án được thực hiện gồm 3 nội dung nghiên cứu: (1) Điều tra thực trạng tình hình chăn nuôi và sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi gà tại tỉnh Đồng Tháp. (2) Khảo sát việc sửdụng kháng sinh và đề kháng kháng sinh của vi khuẩn trên gà và trên chuột trong điều kiện thực tế tại các hộ chăn nuôi. (3) Đánh giá hiệu quả của một số chế phẩm sinh học trong phòng, trị bệnh E. coli cho gà; khuyến cáo lựa chọn, sử dụng chế phẩm thay thế kháng sinh nhằm mang lại hiệu quả trong chăn nuôi và góp phần giảm thiểu tình trạng đề kháng kháng sinh.
Bệnh truyền nhiễm do Escherischia coli (E. coli) là bệnh quan trọng, phổ biến trên gia cầm và gây thiệt hại lớn cho người chăn nuôi. Nghiên cứu được thực hiện trong 5 năm trên đàn gà thả vườn ở tỉnh Đồng Tháp, nhằm đánh giá ảnh hưởng của việc sử dụng kháng sinh đến sự đề kháng kháng sinh của vi khuẩn và hiệu quả của một số chế phẩm sinh học trong phòng, trị bệnh E. coli trên gà. Phương pháp khảo sát cắt ngang, sử dụng bảng câu hỏi được thực hiện để điều tra tình hình sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi gà và đánh giá sự đề kháng kháng sinh thông qua việc khảo sát sự hiện diện của các gen đề kháng kháng sinh của vi khuẩn. Bên cạnh đó, hai thí nghiệm sử dụng kháng sinh và các chế phẩm sinh học để phòng, trị bệnh E. coli cho gà cũng được thực hiện để đánh giá hiệu quả của kháng sinh và các chế phẩm sửdụng trong việc phòng, trị bệnh E. coli, đồng thời theo dõi sự đề kháng kháng sinh của vi khuẩn E. coli sau khi điều trị. Kết quả điều tra cho thấy có đến 87,5% hộ chăn nuôi có sử dụng ít nhất một loại kháng sinh trong phòng và điều trị bệnh cho gà; trong các sản phẩm đã sử dụng có đến 35,18% sản phẩm có chứa kháng sinh. Tỷ lệ thuốc kháng sinh mà người chăn nuôi sử dụng thuộc nhóm đặc biệt quan trọng và khá quan trọng trong điều trị bệnh cho người chiếm hơn 53%. Kết quả khảo sát sự hiện diện của các gen đề kháng kháng sinh cho thấy vi khuẩn trên gà có sự hiện diện của 76/94 gen khảo sát, đề kháng với 10 nhóm kháng sinh đang được sử dụng phổ biến trong chăn nuôi. Trong đó, tỷ lệ phát hiện các gen đề kháng với nhóm aminoglycoside là 100%; kế đến là các gen đa kháng 91,67% và tiếp theo là các gen đề kháng với nhóm sulfamide là 83,33%. So sánh sự hiện diện của các gen đề kháng giữa nhóm gà có sử dụng kháng sinh và nhóm gà đối chứng cho thấy việc sử dụng kháng sinh ảnh hưởng đến sự chọn lọc tính đề kháng kháng sinh của vi khuẩn. Kết quả thử nghiệm các chế phẩm sinh học cho thấy vắc xin phòng bệnh E. coli, Activo và doxycycline có hiệu quả làm giảm tỷ lệ chết do E. coli, tăng tỷ lệ điều trị khỏi và góp phần cải thiện hệ số chuyển hóa thức ăn của gà. Tuy nhiên, ở nghiệm thức gà sử dụng doxycycline, vi khuẩn E. coli vẫn còn mang các gen đề kháng blaTEM, blaCTX-M, blaAmpC và tetM với tỷ lệ khá cao ở thời điểm kết thúc chu kỳ nuôi; trong khi các nghiệm thức sử dụng vắc xin phòng bệnh E. coli, Activo hay tỏi tươi thì tỷ lệ hiện diện các gen này giảm. Với hiệu quả làm giảm tỷ lệ chết, tăng tỷ lệ điều trị khỏi, cùng với giảm sự hiện diện của các gen đề kháng và tăng kích thước đường kính vòng vô khuẩn ở thời điểm kết thúc chu kỳ nuôi cho thấy vai trò quan trọng của vắc xin và một số chế phẩm sinh học như: Activo hay tỏi tươi trong việc phòng, trị bệnh E. coli và góp phần cải thiện được tình trạng đề kháng kháng sinh.
Kết quả nghiên cứu thông qua quá trình thực nghiệm một cách nghiêm túc, khoa học, có cơ sở vững chắc, có độ tin cậy cao; có giá trị khoa học phục vụ chuyên ngành Bệnh lý học và chữa bệnh vật nuôi; đồng thời góp phần quan trọng về mặt lý luận và thực tiễn cho nghiên cứu, tập huấn, chuyển giao và là thông tin kỹ thuật quan trọng phục vụ tốt cho công tác phòng, chống dịch bệnh và giám sát sử dụng kháng sinh, đề kháng sinh trong chăn nuôi gia cầm. Nghiên cứu đã chứng minh có thể sử dụng một số chế phẩm sinh học và vắc xin để thay thế cho việc sử dụng kháng sinh để phòng, trị bệnh do E. coli và giảm thiểu hiện tượng đề kháng kháng sinh trong chăn nuôi.
2. Những kết quả mới của luận án
Luận án cung cấp thông tin, đánh giá về tình hình chăn nuôi; phản ánh thực trạng sửdụng kháng sinh và đề kháng kháng sinh trong chăn nuôi gà tại tỉnh Đồng Tháp. Đồng thời giám sát sự thay đổi số lượng các gen đề kháng kháng sinh của vi khuẩn theo thời gian mà chưa có nghiên cứu nào trước đây thực hiện.
Trong hệ tiêu hóa của động vật, các loài vi sinh vật, các chủng vi khuẩn thường xuyên bị tác động bởi kháng sinh trong trong quá trình sản xuất, quần thể vi sinh vật hội sinh luôn co sự tương tác qua lại với nhau trong hệ thống tiêu hóa. Vì vậy, cơ chế tác động, kiểu gen và kiểu hình đề kháng kháng sinh diễn biến thường phức tạp, có thể không chỉ đơn thuần dựa trên một hoặc một vài chủng vi khuẩn riêng biệt. Các nghiên cứu trước đây thường chỉ khảo sát sự đề kháng của các chủng E. coli riêng lẻ trong khi luận án nghiên cứu là khảo sát sự đề kháng kháng sinh của vi khuẩn dựa trên sự tiếp cận ở cấp độ quần thể (khảo sát tính đề kháng của quần thể vi khuẩn). Đây là một hướng tiếp cận mới trong phương pháp nghiên cứu.
Kết quả luận án không chỉ nghiên cứu sự đề kháng kháng sinh của vi khuẩn theo thời gian; đồng thời, còn cung cấp cơ sở khoa học chứng minh có thể sử dụng một số chế phẩm sinh học và vắc xin để thay thế cho việc sử dụng kháng sinh, nhằm giảm thiểu hiện tượng đề kháng kháng sinh trong chăn nuôi.
Ngoài ra, trong quá trình nghiên cứu luận án còn sử dụng Kỹ thuật xét nghiệm hiện đại là High throughput qualitative Real-time PCR (HT-qRT-PCR) mà ở Việt Nam chưa có nhiều nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật này.
3. Các ứng dụng/khả năng ứng dụng trong thực tiễn, các vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu
Luận án nghiên cứu được thực hiện hoàn toàn trong điều kiện thực địa nên có tính ứng dụng thực tiễn cao trong chăn nuôi; bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu là luận cứ tài liệu tham khảo quan trọng, có ý nghĩa cho các nhà khoa học nghiên cứu về đề kháng kháng sinh và các giải pháp thay thế kháng sinh hiện nay và trong tương lai.
Luận án chưa theo dõi được sự đề kháng của vi khuẩn qua nhiều thế hệ gia cầm. Chưa thấy rõ được mối tương quan tính đề kháng kháng sinh của vi khuẩn E. coli trên gà và chuột. Do đó, cần có các nghiên cứu tiếp theo để thấy được sự đề kháng kháng sinh qua nhiều thế hệ gia cầm, cũng như mối tương quan đề kháng kháng sinh giữa gia cầm và các loài vi sinh vật trong cùng hệ sinh thái.
