1. Tính cấp thiết của đề tài
Lịch sử phát triển của triết học cho thấy nhân loại không ngừng khát khao chinh phục những đỉnh cao trong nhận thức, nhằm mục đích tối hậu là đạt đến chân lý, thậm chí, nhà triết học lỗi lạc thời cổ đại Hy Lạp là Aristote còn cho rằng triết học là “khoa học về chân lý”. Các trường phái triết học, các nhà triết học cuối cùng đều hướng mục đích của mình vào việc luận giải vấn đề chân lý. Vì vậy, có thể nói, chân lý là một trong những vấn đề trung tâm, xuyên suốt của các trường phái triết học và các nhà triết học. Mỗi trào lưu triết học đều đưa ra quan điểm riêng của mình về vấn đề chân lý. Trong triết học phương Tây hiện đại, chúng ta không thể không kể đến quan niệm về chân lý trong triết học thực dụng Mỹ, bởi đây là quan niệm độc đáo, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn, đồng thời cũng gây nhiều ý kiến trái chiều về vấn đề này. Do vậy, làm rõ vấn đề chân lý trong triết học thực dụng Mỹ được xem là yêu cầu cần thiết đối với các nhà nghiên cứu.
Trong các trào lưu triết học Mỹ, triết học thực dụng là trường phái điển hình nhất. Triết học thực dụng Mỹ xuất hiện vào cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX, với các đại diện tiêu biểu là Charles Sanders Peirce, William James và John Dewey. Triết học thực dụng Mỹ không chỉ ảnh hưởng ngay trên quê hương của nó, mà còn ảnh hưởng đến các nước phương Tây và cả Việt Nam. Triết học thực dụng được coi là nét đặc trưng của văn hóa Mỹ, là “đặc sản tinh thần” của người Mỹ. Nó ra đời cùng với sự phát triển của nước Mỹ, có tác động không nhỏ tới sự phát triển hùng mạnh của nước Mỹ. Người Mỹ xem triết học thực dụng như là công cụ hữu hiệu bậc nhất để phát huy nguồn lực con người trong sự phát triển của đất nước.
Nước Mỹ nói chung, văn hóa Mỹ nói riêng là một phần của châu Âu, của văn hóa phương Tây, nền văn hóa Mỹ tiếp thu và chịu ảnh hưởng rất lớn của văn hóa Tây Âu, trong đó có triết học. Nhưng trong bối cảnh nước Mỹ, điều kiện Mỹ rất đặc thù, với yếu tố tự nhiên, bối cảnh kinh tế, chính trị, văn hóa – xã hội, nhất là mặt nhân chủng học, văn hóa phương Tây đi vào nước Mỹ đã tự chuyển hóa,triết học phương Tây được thâm nhập vào nước Mỹ với thuyết Hegel mới – một trường phái triết học duy tâm tuyệt đối. Bối cảnh nước Mỹ cuối thế kỷ XIX đang bước vào giai đoạn xã hội công nghiệp hậu kỳ, rất năng động, rất cần phát triển, muốn biến khoa học công nghệ thành động lực để phát triển. Nước Mỹ muốn tạo dựng niềm tin vào hiệu quả của khoa học, dựa vào công nghệ để phát triển xã hội. Nhưng khoa học nào mới là khoa học đích thực? Đây chính là vấn đề chân lý. Tính chất tư biện, trừu tượng, giáo điều của triết học phương Tây vào nước Mỹ nhân danh khoa học bị chống phá quyết liệt. Rõ ràng, tính chất tư biện, giáo điều của thuyết Hegel mới từ Anh vào Mỹ bị người Mỹ phê phán, cái mà nước Mỹ và người Mỹ chống không phải là chống thuyết Hegel mà chống chủ nghĩa duy tâm tuyệt đối của thuyết Hegel mới. Trong bối cảnh đó, văn hóa Mỹ dựa vào Tin lành giáo để tồn tại và phát triển. Tin lành giáo có nhiều điểm chống thuyết tư biện, trừu tượng, đối lập với chủ nghĩa duy tâm tuyệt đối. Có thể nói, vấn đề chân lý trong triết học thực dụng Mỹ để phân biệt rõ ràng chân khoa học với giả khoa học, biến chân khoa học thành động cơ, động lực cho sự phát triển xã hội, đã đáp ứng và hoàn thành được vai trò đó. Hiện nay, chúng ta đang tiếp thu bài học của phương Tây, trong đó có văn hóa Mỹ, chính là tiếp thu tinh thần chống tư biện, trừu tượng, hướng tới hiệu quả, thiết thực mà vấn đề chân lý trong triết học thực dụng đã đặt ra và giải quyết.
