NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
Đề tài luận án: Nghiên cứu tính bền vững của ngân sách nhà nước từ nguồn thu cân đối xuất nhập khẩu
Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 9340201
Nghiên cứu sinh: Nguyễn Hồng Trang Mã NCS: NCS37.080TC
Người hướng dẫn: PGS.TS Phan Hữu Nghị; TS. Trần Đình Thăng
Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
Những đóng góp mới về mặt học thuật, lý luận
Nghiên cứu về tính bền vững ngân sách nhà nước và tác động của thu cân đối xuất nhập khẩu trong luận án dựa trên nền tảng lý thuyết từ các nghiên cứu của Hilton (2021), Nastansky và Strohe (2015), cũng như Suryandaru (2023). Luận án bổ sung các chỉ tiêu đánh giá tính bền vững ngân sách như bội chi NSNN/GDP, Nợ công/Thu NSNN và Nợ nước ngoài/GDP phù hợp với các thang đo tại Việt Nam. Sử dụng 05 biến: Nợ công/Thu ngân sách nhà nước, Tốc độ tăng thu cân đối xuất nhập khẩu, Tăng trưởng kinh tế, Lạm phát và Độ mở thương mại, luận án áp dụng mô hình VECM để phân tích mối quan hệ ngắn hạn và dài hạn giữa 05 biến. Phương pháp VECM cho phép hiểu rõ hơn về tác động dài hạn của các yếu tố kinh tế vĩ mô, khác biệt với mô hình VAR hoặc ARDL được dùng trong các nghiên cứu trước.
Những phát hiện, đề xuất mới rút ra được từ kết quả nghiên cứu, khảo sát của luận án
1. Luận án chỉ ra thực trạng thu cân đối xuất nhập khẩu và tính bền vững ngân sách nhà nước trong bối cảnh chuyển dịch cơ cấu xuất nhập khẩu giai đoạn 2011 – 2022. Mặc dù thu cân đối xuất nhập khẩu không tăng theo tốc độ tăng xuất nhập khẩu và tăng trưởng kinh tế, song sự điều chỉnh hợp lý đã thúc đẩy thương mại quốc tế và sản xuất là nền tảng tăng thu nội địa góp phần củng cố bền vững ngân sách nhà nước. Các cam kết cắt giảm thuế trong hiệp định thương mại ảnh hưởng thu cân đối, nhưng được bù đắp bằng biện pháp cơ cấu lại ngân sách và quản lý nợ công, đảm bảo tài chính quốc gia ổn định và bền vững.
2. Kết quả phân tích định lượng thông qua mô hình VECM cho thấy rằng trong ngắn hạn, thu cân đối xuất nhập khẩu có tác động ngược chiều đến độ mở thương mại, từ đó gián tiếp tác động thuận chiều đến tính bền vững ngân sách nhà nước. Trong dài hạn, 03 biến độ mở thương mại, thu cân đối xuất nhập khẩu và tăng trưởng kinh tế đều có tác động tích cực đến biến Nợ công/Thu NSNN – là biến thể hiện tính bền vững ngân sách nhà nước – với mức độ quan trọng giảm dần. Khác với các nghiên cứu trước, luận án lượng hóa rõ mối quan hệ ngắn hạn và dài hạn giữa các yếu tố này, cung cấp cái nhìn chi tiết hơn về tác động của thu cân đối xuất nhập khẩu và các yếu tố kinh tế vĩ mô đến tính bền vững ngân sách. Theo đó, bên cạnh yếu tố Độ mở thương mại có tác động lớn nhất, Thu cân đối xuất nhập khẩu là yếu tố tác động lớn tiếp theo đến tính bền vững NSNN với mức tăng lên 1% thì Nợ công/Thu NSNN sẽ giảm 1,67%,…
3. Dựa trên phân tích thực trạng và kết quả mô hình với 05 biến nghiên cứu trên, luận án nêu ra một số hàm ý chính sách gắn liền với cơ quan quản lý nhà nước bao gồm: (1) Hoàn thiện biểu thuế, mở rộng cơ sở thuế, thủ tục kiểm tra và giám sát các sắc thuế trong thu cân đối xuất nhập khẩu. (2) Tăng cường kiểm tra, thanh tra, chống thất thu và gian lận thương mại. (3) Tăng cường thu cân đối xuất nhập khẩu, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, kiểm soát lạm phát trên cơ sở nâng cao hiệu quả xuất nhập khẩu, thích ứng chính sách thuế để tăng tính cạnh tranh từ doanh nghiệp.
