TRANG THÔNG TIN VỀ NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI VỀ MẶT HỌC THUẬT, LÝ LUẬN CỦA LUẬN ÁN
Tên luận án: Can thiệp hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa về đào tạo-tư vấn kinh doanh: phát triển mô hình logic và đánh giá tác động thực nghiệm ở Việt Nam
Chuyên ngành: Kinh tế phát triển Mã số: 9310105
Nghiên cứu sinh: Nguyễn Khánh Duy Khóa: 2012
Cơ sở đào tạo: Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh
Người hướng dẫn luận án: Tiến sĩ Nguyễn Hoàng Bảo, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Lam
Nội dung ngắn gọn những đóng góp mới về mặt học thuật, lý luận, những luận điểm mới rút ra được từ kết quả nghiên cứu, khảo sát của luận án:
Đề tài đã đóng góp vào việc hoàn thiện, phát triển/mở rộng mô hình logic (hay lý thuyết thay đổi) của can thiệp hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) về đào tạo-tư vấn kinh doanh (viết tắt là BTCI) so với những mô hình logic (hoặc những nội dung, luận điểm cơ bản của mô hình logic) của can thiệp tương tự được đăng trên tạp chí học thuật (Labour Economics, The World Bank Research Observer) và đồng thời trên trên chuỗi báo cáo nghiên cứu chính sách của một số tổ chức quốc tế (Ngân hàng Phát triển Đức KfW, Ngân hàng Thế giới) của Grimm và Paffhausen (2014, 2015) và McKenzie và Woodruff (2012, 2014) [mục tiêu 1]. Ngoài ra, đề tài vận dụng mô hình logic của can thiệp BTCI đã được phát triển/mở rộng vào đánh giá tác động cho một can thiệp cụ thể ở Việt Nam (Chương trình hỗ trợ đào tạo-tư vấn kinh doanh cho SMEs do Chính phủ Việt Nam xây dựng và triển khai theo Nghị định số 56/2009/NĐ-CP, mà trực tiếp là Thông tư liên tịch số 05/2011/TTLT-BKHĐT-BTC) [mục tiêu 2].
Ở mục tiêu thứ nhất, dựa trên việc tổng quan lý thuyết, các mô hình logic của BTCI trước đây, nghiên cứu thực nghiệm có liên quan, các thông tin định tính từ ba tình huống nghiên cứu tại Việt Nam và các thông tin khác, mô hình logic của BTCI mà được đề xuất/mở rộng bởi tác giả đã được củng cố chặt chẽ hơn về mặt lý thuyết, nghiên cứu thực nghiệm và chứng cứ thực địa ở bối cảnh Việt Nam. Trong mô hình logic của BTCI (được mở rộng) này, các kết quả trung gian và cuối cùng của can thiệp được thể hiện ở cả ba cấp độ: cá nhân/hộ gia đình; doanh nghiệp/ngành; cộng đồng-địa phương/quốc gia. Bên cạnh đó, các đầu vào, hoạt động, đầu ra chính; các chuỗi nhân quả liên quan cho từng cấp độ và các giả định đã được mô tả. Ở cấp độ cá nhân/hộ gia đình, những kết quả trung gian và cuối cùng bao gồm: nâng cao kiến thức, kỹ năng, thái độ, động cơ; tăng năng suất; tăng khả năng có việc làm; tăng thu nhập, mức sống; giảm nghèo. Ở cấp độ doanh nghiệp/ngành, những kết quả tiềm năng chính yếu là: cải tiến-đổi mới trong thực tiễn kinh doanh; thành lập doanh nghiệp mới, chính thức hóa; tăng đầu tư (hay tăng quy mô); tăng số tiền vay; mở rộng mạng lưới; tăng hiệu quả hoạt động kinh doanh, tăng tiền lương bình quân của người lao động trong DN; duy trì số lượng hoặc tăng thêm việc làm; tăng xuất khẩu, tăng đóng góp vào ngân sách nhà nước. Ở cấp độ địa phương hay quốc gia, các kết quả tiềm năng quan trọng bao gồm: cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh; thúc đẩy cải tiến-đổi mới; tăng đầu tư; tăng năng suất; tăng năng lực cạnh tranh; thúc đẩy tăng trưởng, phát triển địa phương/quốc gia.
Trong những kết quả được đề cập ở trên cho cấp độ doanh nghiệp/ngành, mở rộng mạng lưới (có thể là kết quả trung gian và cuối cùng), tăng đóng góp vào ngân sách nhà nước, tăng xuất khẩu là những điểm mới trong các kết quả ở mô hình logic của can thiệp BTCI. Ngoài ra, nhiều chỉ số đo lường về thực tiễn kinh doanh, hiệu quả hoạt động kinh doanh, cũng như các kết quả khác từ nhiều nghiên cứu khác đã được tổng hợp và giới thiệu. Nghiên cứu này cũng thảo luận việc đưa vào kết quả tiềm năng “năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp” trong mô hình logic của BTCI.
Mô hình logic của BTCI được mở rộng bởi tác giả có thể sẽ hữu ích cho các tổ chức, chính phủ, chính quyền địa phương, các nhà nghiên cứu và các bên liên quan trong việc thiết kế, triển khai, giám sát và đánh giá BTCI ở bối cảnh hiện tại và tương lai.
Đánh giá tác động của BTCI do các cá nhân, tổ chức hay chính phủ triển khai đã được các nhà nghiên cứu thực hiện ở nhiều quốc gia, chẳng hạn như Pê ru (Jaramillo & Diaz 2011), Indonesia (Todo 2011), Chi Lê (Cancino & ctg. 2015), Marốc (Dumas & Hanchane 2010), Mê hi cô (López-Acevodo & Tan 2011), Việt Nam (Higuchi, Vu & Sonobe 2015). Tuy vậy, tính hiệu quả của can thiệp BTCI do Chính phủ Việt Nam triển khai trên phạm vi cả nước vẫn còn nhiều tranh luận và chưa có bằng chứng định lượng rõ ràng (Nguyen 2023, MPI 2015, JICA & AED 2013) và được nhiều người nghiên cứu, nhà hoạch địnnh chính sách và các bên liên quan quan tâm (Rand & Tarp 2020, Trần & Trần 2023, CIEM và ctg. 2016).
Trong mục tiêu nghiên cứu thứ hai về đánh giá tác động của can thiệp hỗ trợ SMEs về đào tạo-tư vấn kinh doanh do Chính phủ Việt Nam triển khai, một trong các điểm đóng góp mới của đề tài so với nhiều nghiên cứu thực nghiệm đánh giá tác động khác là phương pháp áp dụng. Một cách cụ thể, (1) việc đánh giá tác động định lượng đã dựa trên mô hình logic của BTCI (được mở rộng bởi tác giả), (2) sử dụng cách tiếp cận Minimum Bayes Factor (cách tiếp cận mang tính kết hợp giữa trường phái thống kê Bayes và thống kê truyền thống). Ngoài ra, (3) tác giả cũng sử dụng phương pháp định tính trong đánh giá. Những điểm mới trên ít được tìm thấy trong các nghiên cứu khác về đánh giá tác động của các can thiệp phát triển nói chung cũng như can thiệp hỗ trợ đào tạo-tư vấn kinh doanh nói riêng.
Đề tài đã góp phần kiểm định các luận điểm lý thuyết, mô hình kinh tế về vốn quản lý (hay vốn quản trị) do Bruhn và ctg. (2010) và Bruhn và Zia (2013) đề xuất cũng như lý thuyết về vốn con người. Thật vậy, với dữ liệu được sử dụng để phân tích, đề tài đã có minh chứng trong việc chỉ ra rằng BTCI do chính phủ Việt Nam triển khai đã có tác động tích cực đến các SMEs được thụ hưởng; chẳng hạn, thúc đẩy cải tiến-đổi mới trong thực tiễn kinh doanh, nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh, mở rộng mạng lưới, tăng đóng góp vào ngân sách.
