MỞ ĐẦU
Tính cấp thiết của đề tài
Việt Nam là quốc gia có vùng biển rộng, bờ biển dài có nhiều cơ vụng, vũng vịnh sâu, lại gần tuyến giao thương nhộn nhịp qua khu vực Biển Đông, có hệ thống đào gồm 3.000 đảo ven bờ “che chấn” hầu hết các vùng biển van bờ và vùng ven biển của Việt Nam ở mức độ khác nhau. Đến nay, nước ta có khoảng 44 cảng biển lớn nhỏ và gần 100 địa điểm với biển, ven đão có thể xây dựng cảng, kể cả cũng ở quy mô trung chuyển quốc tế. Vì vậy, xây dựng và phát triển hệ thống cảng biển mang tính sống còn đối với vận tải biển của nước ta và là kết cấu hạ tầng quan trọng quyết định sự phát triển và tốc độ tăng trưởng kinh tế biến thời gian tới không chỉ đối với Việt Nam mà còn là động lực cho việc phát triển kinh tế khu vực
Nhiệm vụ thực hiện Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020 và mục tiêu phát triển kinh tế biến theo Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X đặc biệt có ý nghĩa đối với ngành Giao thông vận tải, nhất là ngành Hàng hải – một ngành kinh tế đặc thù, có vai trò và tiềm năng rất lớn, mang tính quốc tế hóa cao đang cần được phát huy tương xứng với mục tiêu cơ bản sau đây:
– Bảo đảm hệ thống cảng biển vừa là đầu mối, cầu nối đáp ứng nhu cầu lưu thông hàng hóa, hành khách giữa các vùng, khu vực trong cả nước và với các nước trên thế giới, vừa giữ vai trò liên kết các ngành thuộc kinh tế biến và cả nền kinh tế quốc dân nói chung.
– Tạo động lực phát triển các cảng biển đầu mối tại những vùng kinh tế trọng điểm, tại các trung tâm hướng ra biển của đất nước, các cảng, bến cảng, của cảng chuyên dụng tại những khu kinh tế, khu công nghiệp ven biển, trên đảo và cũng trung chuyển quốc tế. Bảo đảm năng lực hàng hóa thông qua đạt trên 450 triệu tấn vào năm 2015 và trên 550 triệu tấn vào năm 2020. Hình thành, phát triển Cảng trung chuyển quốc tế và các cảng biển chính, củng của ngô quốc tế tầm cỡ khu vực có năng lực xấp đỡ cao, có thể tiếp nhận tàu biển cỡ lớn, tạo tiền đề thúc đẩy phát triển nhanh, toàn diện, hiệu quả và bền vững kinh tế hàng hải và các ngành khác thuộc kinh tế biến và góp phần đắc lực vào sự phát triển kinh tế – xã hội và bảo đảm an ninh quốc phòng.
Trong những năm gần đây, tuy có nhiều cố gắng trong xây dựng mới cũng như nâng cấp, hiện đại hóa số cảng biển có sẵn, nhưng kết cấu hạ tầng của hệ thống cảng biển Việt Nam vẫn còn yếu kém về quản lý khai thác và lạc hậu về khoa học công nghệ so với các quốc gia tiên tiến trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và trong khu vực. Trước hết là năng xuất xếp đỡ thấp, chỉ đạt khoảng từ 45-50% mức tiên tiến của thế giới (3000-4000T trên chiều dài cửu bến và 15-20 TEUs/chu/giờ đối với xếp dỡ công-te-nơ).
Quản lý nhà nước đối với cảng biển đóng một vai trò hết sức quan trọng trong phát triển kinh tế của nước ta. Quản lý nhà nước đối với cảng biển hiện nay mặc dù đã có nhiều thay đổi và đạt được một số kết quả rất đáng ghi nhận nhưng còn có nhiều bất cập, làm hạn chế hiệu quả khai thác cảng biển Vấn đề đặt ra là phải tạo ra bước ngoặt mang tính “đột phá trong phát triển hệ thống cảng biển đáp ứng nhu cầu về đáp ứng công suất và năng xuất mà không cần thay đổi cơ bản hệ thống hoạt động, tầm quy hoạch cảng biển dài hạn, huy động được nguồn vốn đầu tư lớn từ xã hội hóa, thiết bị xếp dỡ hàng hóa hiện đại và công tác quản lý khai thác hiệu quả đang là những yêu cầu bức xúc hiện nay với hàng loạt vấn đề đặt ra cho các cơ quan quản lý nhà nước đối với cảng biển như. Xây dựng thể chế phù hợp để phát triển hệ thống cảng biển? Cơ chế chính sách nào sẽ tạo ra sự đột phá trong phát triển công biển? Văn bản quy phạm pháp luật nào cần ban hành, Làm gì để tạo ra sức mạnh tổng hợp giữa sự phát triển cảng biển với các lĩnh vực khác của nền kinh tế? Làm gì để tránh xung đột với sự phát triển đang diễn ra trong các lĩnh vực khác của nền kinh tế.
Những đóng góp mới của luận án
Về lý luận
– Nhận diện và làm rõ các vấn đề cảng biển, sự thay đổi trong quan niệm về cảng biển trên thế giới và ở Việt Nam, đưa ra quan niệm về cảng biển theo cách tiếp cận của luận án
– Làm rõ vai trò của nhà nước đối với cảng biển trên cơ sở phân tích vai trò của nhà nước theo lý thuyết hệ thống, lý thuyết kinh tế học.
– Phân tích các nội dung quản lý nhà nước đối với cảng biển, luận giải các nhân tố tác động đến hiệu quả quản lý nhà nước đối với cảng biển. Từ đó, giúp nhận thức sâu sắc hơn về mặt lý luận và thực tiễn đối với hoạt động quản nhà nước đối với cảng biển hiện nay.
– Nghiên cứu, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với cảng biển trên các phương diện về một tư duy quản lý, thể chế, tổ chức, bộ máy, cán bộ, công chức làm công tác quản lý nhà nước đối với cảng biển, hoạt động quản lý nhà nước với quản lý khai thác cảng biển
– Đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước đối với cảng biển theo mô hình quản lý nhà nước đối với cảng biển, chuyển từ quân lý hành chính sang giám sát, kiến tạo sự phát triển cảng biển
Về thực tiễn
– Tạo tiền đề lý luận và thực tiễn để đưa ra những kiến nghị đổi mới toàn diện quản lý nhà nước đối với cảng biển theo hướng nhà nước tập trung vào quản lý nhà nước, giám sát, tạo điều kiện cho cảng biển phát triển
– Đề xuất cách thức quản lý nhà nước đối với cảng biển, đề xuất hoàn thiện thể chế quản lý cảng biển theo hướng toàn diện, thống nhất, đồng bộ với trọng tâm xác định rõ vai trò của nhà nước và của doanh nghiệp cảng biển Nhà nước không làm thay, không can thiệp vào những hoạt động mang tính quản lý nội bộ của doanh nghiệp cảng biển, theo đó, cái đích cuối cùng là có một hệ thống cảng biển hoạt động hiệu quk
– Các luận cứ và giải pháp của luận án có thể được sử dụng cho việc hoàn thiện thể chế về cảng biển như vấn đề phân cấp, ủy quyền quản lý, hoàn thiện quản lý nhà nước đối với cảng biển.
Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
– Về nhận thức lý luận: đề tài hình thành tư duy đầy đủ về QLNN đối với cảng biển Việt Nam.
– Về hoàn thiện thể chế, chính sách: đề tài xác lập cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện QLNN đối với cảng biển Việt Nam, thiết kế mô hình QLNN đối với cảng biển hợp lý ở Việt Nam hiện nay.
– Luận án có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo đối với các nhà hoạch định chính sách, các nhà lập pháp, các nhà quản lý. Luận án cũng có thể được tham khảo trong hoạt động nghiên cứu và đào tạo lĩnh vực khoa học hành chính và khoa học pháp lý.
