MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Phương pháp dạy học (PPDH) có vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Ngày nay khi mà khoa học – công nghệ đang phát triển với tốc độ vũ bão, tác động mạnh mẽ đến mọi lĩnh vực của đời sống thì việc áp dụng những thành tựu khoa học trong lĩnh vực giáo dục, nhất là trong đổi mới phương pháp dạy học ngày càng trở nên cấp thiết [29].
Hiện nay đổi mới PPDH được triển khai theo hướng tích hợp sư phạm mà tư tưởng cốt lõi của nó là phát triển năng lực [6], [37]. PPDH theo quan điểm phát triển năng lực không chỉ chú ý tích cực hóa HS về hoạt động trí tuệ mà còn chú ý rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề gắn với những tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp; đồng thời gắn hoạt động trí tuệ với hoạt động thực hành, thực tiễn [42]. Quan điểm dạy học (QĐDH) nhằm đạt được yêu cầu trên chính là dạy học (DH) lấy người học làm trung tâm. Trong DH lấy học sinh (HS) làm trung tâm, điều quan tâm trước hết là chuẩn bị cho HS thích ứng với đời sống xã hội, tôn trọng mục đích, nhu cầu, khả năng, hứng thú, lợi ích học tập của HS [18]. QĐDH lấy người học làm trung tâm không còn là vấn đề mới trong công cuộc đổi mới PPDH, rất nhiều PPDH tích cực được nghiên cứu và áp dụng nhằm giúp người học chủ động chiếm lĩnh tri thức. PPDH phải coi trọng việc rèn luyện cho HS phương pháp tự học thông qua thảo luận, thí nghiệm, hoạt động tìm tòi tập dượt nghiên cứu, quan tâm vận dụng vốn hiểu biết và kinh nghiệm của từng cá nhân và tập thể HS [18]. Tuy nhiên các phương pháp này không thể áp dụng có hiệu quả đối với mọi đối tượng người học, việc nghiên cứu năng lực học tập, khả năng tư duy, các đặc điểm tâm sinh lý, đặc biệt là phong cách học tập của người học để từ đó sử dụng những PPDH tích cực phù hợp với từng đối tượng người học là điều cần thiết nhằm đạt hiệu quả tối ưu trong quá trình dạy – học.
Mục đích của việc đổi mới PPDH ở trường phổ thông là thay đổi lối DH truyền thụ một chiều sang DH “tích cực” nhằm giúp HS phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, rèn luyện thói quen và khả năng tự học, tinh thần hợp tác, kĩ năng vận dụng kiến thức vào những tình huống khác nhau trong học tập và thực tiễn; tạo niềm tin, niềm vui, hứng thú trong học tập… [4]. Trên cơ sở những định hướng đổi mới trên, trong thời gian vừa qua ở nước ta đã có nhiều công trình nghiên cứu giáo dục được tiến hành như: DH theo dự án, DH phân hóa,… trong đó, sư phạm tương tác (SPTT) là một hướng tiếp cận DH được các nhà khoa học, các nhà giáo dục quan tâm nghiên cứu ứng dụng.
Quan điểm sư phạm tương tác (QĐSPTT) là một hướng tiếp cận DH tổng hợp, tập trung vào người học, xác định rõ vai trò của từng yếu tố DH, thúc đẩy mối quan hệ tương tác giữa các yếu tố người dạy, người học và môi trường. Vận dụng QĐSPTT trong DH sẽ làm gia tăng giá trị các quan hệ tương tác giữa các yếu tố trong quá trình DH, từ đó khắc phục tính thụ động của người học.
Từ những lý do trên, với mong muốn đề xuất những biện pháp tổ chức DH môn Sinh học phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, khả năng hợp tác; rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho HS; chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu
“Vận dụng quan điểm sư phạm tương tác vào dạy học Sinh học 9 trường THCS”.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn DH theo QĐSPTT, vận dụng quan điểm này vào DH Sinh học 9 trường THCS phù hợp với PCHT của HS nhằm góp phần nâng cao kết quả học tập bộ môn.
