MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong xu thế hội nhập thế giới và khu vực, với sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế tri thức, hơn bao giờ hết đổi mới GD trở thành vấn đề cấp thiết đặt ra cho tất cả các ngành học, cấp học thuộc hệ thống GD phổ thông nước ta hiện nay. Sự phát triển đó đòi hỏi GD phải đào tạo ra những con người lao động mới: “Vừa có tri thức khoa học cao vừa có kĩ năng hành động và tư duy thực tiễn” nhằm đáp ứng những yêu cầu thời đại, yêu cầu Đổi mới và của sự nghiệp CNHHĐH đất nước. Tại Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI (Nghị quyết số 29-NQ/TW) đã xác định nhiệm vụ trọng tâm của GD hiện nay là: “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa – hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”. Đặc biệt, Nghị quyết đã chỉ rõ nhiệm vụ, giải pháp cần phải thực hiện của các cấp GD là: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực”.
Hệ thống các trường DBĐHDT ở Việt Nam là loại hình trường chuyên biệt thực hiện chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước trong việc bồi dưỡng tạo nguồn cán bộ người dân tộc thiểu số cho các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa trong cả nước. Chương trình giảng dạy của các trường DBĐHDT là bổ túc kiến thức, bồi dưỡng văn hóa cho những HS dân tộc để có đủ trình độ vào học các trường ĐH, CĐ theo quy định hiện hành của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Mục tiêu của các môn học nói chung và môn Địa lí nói riêng ở các trường DBĐHDTlà củng cố, hệ thống hóa, phát triển và hoàn chỉnh tri thức phổ thông nền tảng, bồi dưỡng và nâng cao về phẩm chất, năng lực có khả năng tự học và ý thức học tập để tiếp tục học lên đại học, cao đẳng cho HS người dân tộc thiểu số. Do đó, việc đổi mới PPDH của bộ môn theo hướng góp phần phát triển năng lực cho người học hiện nay đang là vấn đề được quan tâm hàng đầu để thực hiện mục tiêu đó.
Phương pháp dạy học HTTN là một trong những PPDH hiện đại nhằm sửdụng trí tuệ tập thể của HS để thực hiện nhiệm vụ học tập. Thông qua phương pháp này sẽ giúp HS hình thành và rèn luyện được rất nhiều kỹ năng trong học tập cũng như giao tiếp, giúp HS tự tin vào bản thân, thể hiện và phát triển được các năng lực của mình. Điều này đặc biệt có ý nghĩa vì HS các trường DBĐHDT đều đến từ các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc với truyền thống văn hóa và tập quán khác nhau, là những nơi có điều kiện KT-XH khó khăn. Như vậy, sửdụng PPDH hợp tác theo nhóm trong DH Địa lí đã và đang được coi là một trong những nhân tố quan trọng góp phần đổi mới PPDH Địa lí hiện nay ở nhà trường nói chung và các trường DBĐHDT nói riêng. Tuy nhiên, chất lượng và hiệu quả của việc sử dụng phương pháp này chưa cao, còn nhiều hạn chế như: Nặng về hình thức, chưa kích thích, thu hút được HS sẵn sàng nhận nhiệm vụ và thích thú với hoạt động nhóm, HS chưa nhận thức được sự thành công của mình phụ thuộc vào kết quả của toàn bộ thành viên trong nhóm. Nguyên nhân cơ bản là do việc áp dụng đa dạng hóa các kỹ thuật trong thảo luận nhóm của GV còn nhiều hạn chế.
Từ những lí do nêu trên, với mong muốn nâng cao chất lượng DH bộ môn Địa lí ở trường DBĐHDT, tác giả đã chọn đề tài nghiên cứu: “Vận dụng phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm trong môn Địa lí ở Trường Dự bị đại học Dân tộc”.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu việc vận dụng PPDH hợp tác theo nhóm trong môn Địa líở Trường DBĐHDT nhằm tích cực hóa hoạt động học tập của HS theo hướng phát triển năng lực. Đồng thời qua đó góp phần đổi mới PPDH và nâng cao chất lượng DH bộ môn đáp ứng các mục tiều đề ra.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc vận dụng PPDH hợp tác theo nhóm trong môn Địa lí ở trường DBĐHDT.
– Xác định các yêu cầu, nguyên tắc tổ chức PPDH hợp tác theo nhóm trong môn Địa lí ở trường DBĐHDT.
– Đề xuất quy trình và các biện pháp tổ chức DH hợp tác theo nhóm trong môn Địa lí ở trường DBĐHDT.
Vận dụng các biện pháp vào thiết kế và tổ chức DH hợp tác theo nhóm trong một số bài học Địa lí ở trường DBĐHDT.
Thực nghiệm sư phạm để đánh giá tính khả thi và hiệu quả của việc vận dụng PPDH hợp tác theo nhóm trong môn Địa lí ở trường DBĐHDT.
– Đưa ra các kết luận và khuyến nghị.
