THÔNG TIN TÓM TẮT VỀ NHỮNG KẾT LUẬN MỚI CỦA LUẬN ÁN
Phần mở đầu
Họ và tên NCS: Hồ Thị Thanh Nhàn
Tên đề tài: Nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ của dân tộc Gia Rai ở Bắc Tây Nguyên
Chuyên ngành: Lý luận và Lịch sử Mỹ thuật
Mã số: 921 01 01
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Xuân Tiên
Tên cơ sở đào tạo: Trường Đại học Mỹ Thuật Tp.HCM
Những kết luận mới của luận án:
1. Tượng nhà mồ Gia Rai là nghệ thuật điêu khắc dân gian có yếu tố nguyên thủy tuy vẫn còn tồn tại kéo dài đến ngày nay, cần được nghiên cứu bằng phương pháp tiếp cận liên ngành, trong đó các lý thuyết Mỹ thuật học và Mỹ học dân gian là cơ sở lý luận chính, bổ trợ bởi các lý thuyết Biểu tượng, Cấu trúc – Chức năng và Sinh thái văn hóa. Chính căn tính của dân tộc di cư và những nét đặc thù của môi trường tự nhiên – văn hóa Bắc Tây Nguyên quyết định sự hình thành các đặc điểm chung của tượng nhà mồ Gia Rai và sự phân tách thành nhiều nhóm nhỏ địa phương với những đặc điểm tạo hình tương đối khác biệt.
2. Tượng nhà mồ Gia Rai có những đặc trưng mang tính vùng miền: Đề tài, nội dung và hình tượng nghệ thuật đều phản ánh hiện thực cuộc sống, đồng thời biểu trưng cho một thế giới thiêng tồn tại song song và vận hành như thế giới thực. Chất liệu tạc tượng là gỗ mềm và không qua xử lý, thường mau chóng mục rữa. Dụng cụ điêu khắc là công cụ lao động (rìu và dao), khiến cho bề mặt tượng thường lưu lại dấu vết thủ công, tạo nên nét mỹ cảm độc đáo. Bố cục tổng thể theo phương thẳng đứng và ưu tiên tính tĩnh hơn là tính động.
3. Tượng nhà mồ của từng nhóm Gia Rai địa phương sở hữu những đặc trưng riêng: Đề tài phân bố không đồng đều, kích thước và vị trí, bố cục tượng không hoàn toàn giống nhau giữa các nhóm. Nhìn chung, tượng nhà mồ của các nhóm Gia Rai cư trú trên cùng vùng đất cao (các nhóm Gia Rai Chon, A ráp, T’buăn) thường có kích thước lớn hơn nhưng bố cục khối đơn giản hơn và được tạc trên bệ thấp, ngược lại, tượng của các nhóm cư trú trong vùng đất thấp (các nhóm Gia Rai Chor, Mthur) thường được thu nhỏ lại, bố cục khối phức tạp hơn và được tạc trên các trụ cao. Sự khác biệt trong thủ pháp tạo hình còn biểu hiện qua ngôn ngữ hình khối của từng nhóm, trong đó tượng nhà mồ Gia Rai Aráp sắc sảo nhất (ưu tiên khối tuyến tính), tượng nhà mồ Gia Rai Chor mềm mại nhất (ưu tiên khối sinh học), các nhóm còn lại có mức độ tương đối linh hoạt giữa hai ngôn ngữ tạo hình này.
4. Các giá trị của nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ Gia Rai: Giá trị bản sắc dân tộc qua nghệ thuật điêu khắc vượt trội và chiếm lĩnh vị trí trung tâm; Giá trị nghệ thuật dân gian trên nền tảng văn hóa Mã Lai – Đa Đảo, góp phần định hình những đặc trưng của vùng văn hóa – nghệ thuật Bắc Tây Nguyên, phân biệt rõ với các vùng miền khác trên cả nước; Giá trị đóng góp thông qua những ảnh hưởng tích cực lên các sáng tác mỹ thuật Việt Nam hiện đại.
5. Những giải pháp bảo vệ và phát huy giá trị nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ Gia Rai là: Hỗ trợ nguyên liệu và tạo cơ hội thực hành tạc tượng; Sưu tập hiện vật đầy đủ hơn, bảo quản và trưng bày hiệu quả hơn; Tổ chức hội thảo, chuyên đề tôn vinh giá trị và lấy ý kiến chuyên gia; Phát triển nhánh nghệ thuật mới bên cạnh bảo vệ nghệ thuật truyền thống.
