THÔNG TIN TÓM TẮT NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
1. Tóm tắt mở đầu
Đề tài luận án: NGHIÊN CỨU ĐỊA DANH TỈNH QUẢNG NGÃI
Chuyên ngành: Ngôn ngữ học
Mã số: 9 22 9020
Họ và tên Nghiên cứu sinh: Nguyễn Hạnh Nhi
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Văn Khang
Cơ sở đào tạo: Khoa Văn hoá-Ngôn ngữ học, Học viện Khoa học xã hội – Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam.
2. Nội dung trang thông tin tóm tắt
Luận án đã hệ thống hóa những hướng nghiên cứu trong và ngoài nước về địa danh; đồng thời, xây dựng cơ sở lí thuyết và hướng tiếp cận nghiên cứu.
Từ số lượng 5764 địa danh Quảng Ngãi, luận đã tiến hành miêu tả, phân tích chỉ ra những đặc điểm của chúng. Địa danh Quảng Ngãi là một đối tượng nghiên cứu phong phú, đa dạng. Từ góc độ ngôn ngữ học kết hợp với cách tiếp cận liên ngành, tiến hành khảo sát, mô tả, phân tích 5674 địa danh tỉnh Quảng Ngãi, luận án rút ra những kết luận sau:
Về mặt cấu tạo: cũng như mô hình cấu tạo chung của địa danh, địa danh Quảng Ngãi là một phức thể gồm hai bộ phận: thành tố chung và thành tố riêng. Đặc điểm đáng chú ý là, các thành tố chung trong địa danh tỉnh Quảng Ngãi đều có khả năng chuyển hóa vào vị trí của thành tố riêng. Sự chuyển hóa này tạo nên tính phong phú, nhiều tầng bậc của địa danh Quảng Ngãi cả về phương diện cấu tạo lẫn về nội dung ý nghĩa. Nét nổi bật trong cấu tạo địa danh Quảng Ngãi là số lượng địa danh có cấu tạo phức (chủ yếu bằng hai yếu tố) chiếm số lượng lớn.
Về mặt định danh, địa danh Quảng Ngãi sử dụng hai phương thức định danh chủ yếu là phương thức định danh tự tạo và phương thức chuyển hoá. Bên cạnh các địa danh có thành tố tiếng Việt là chủ yếu (bao gồm các yếu tố thuần Việt và các yếu tố Hán Việt), một số địa danh Quảng Ngãi còn có các yếu tố thuộc ngôn ngữ dân tộc thiểu số ( như Ca Dong, Hre, Cor, v.v.) được ghi bằng tiếng Việt. Địa danh Quảng Ngãi có hai cách định danh là định danh trực tiếp và định danh gián tiếp. Định danh gián tiếp có tính chất ẩn dụ hoá, hoán dụ và chiếm tỉ lệ cao hơn so với định danh trực tiếp, nhất là địa danh Hán Việt và thường lựa chọn những mỹ từ với ý nghĩa tốt đẹp, trừu tượng. Trong khi đó định danh trực tiếp thiên về sử dụng từ ngữ có ý nghĩa trung hoà, dễ hiểu mộc mạc và lối định danh này ta bắt gặp ở những địa danh có các yếu tố của ngôn ngữ các dân tộc thiểu số.
Từ góc độ ngôn ngữ văn hóa cho thấy, sự hình thành và biến đổi của địa danh Quảng Ngãi luôn chịu sự chi phối và tác động của các nhân tố văn hóa, xã hội. Có thể thấy, địa danh Quảng Ngãi phản ánh lối tư duy của người Quảng Ngãi; được cấu tạo bằng các yếu tố ngôn ngữ mang màu sắc địa phương của Quảng Ngãi; phản ánh sự tồn tại của các di sản văn hóa của Quảng Ngãi; thể hiện văn hóa sinh hoạt cộng đồng các dân tộc của người Quảng Ngãi, v.v. Tất cả những điều này còn được lưu giữ trong ca dao Quảng Ngãi.
