TRANG THÔNG TIN VỀ NHỮNG ĐÓNG GÓP VÀ ĐIỂM MỚI LUẬN ÁN TIẾN SỸ
Tên luận án: Trách nhiệm xã hội và hiệu quả tài chính của doanh nghiệp: Trường hợp nghiên cứu từ các ngân hàng thương mại Việt Nam
Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng
Mã số: 9 34 02 01
Nghiên cứu sinh: Bùi Thị Thu Hằng
Người hướng dẫn khoa học:
TS. Nguyễn Văn Thích
TS. Lê Hà Diễm Chi
Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh
Những đóng góp về mặt khoa học, thực tiễn và những điểm mới từ kết quả nghiên cứu của luận án:
Về cơ sở lý luận, luận án đã có một số đóng góp quan trọng đó là bổ sung vào nguồn tài liệu nghiên cứu hiện có về đánh giá tác động của trách nhiệm xã hội (TNXH) đến hiệu quả tài chính của ngân hàng, dưới góc độ một quốc gia đang phát triển với những đặc điểm khác biệt về điều kiện phát triển kinh tế. Về phần các nghiên cứu cho Việt Nam, luận án có thể được xem là nghiên cứu đầu tiên khai thác toàn diện chủ đề về tác động của TNXH đến hiệu quả tài chính (HQTC), xây dựng nền tảng cho các nghiên cứu về sau. Ngoài ra, nghiên cứu này đóng góp các bằng chứng thực nghiệm cho lý thuyết Các bên liên quan và lý thuyết Hợp pháp khi mà kết quả nghiên cứu chứng minh tác động tích cực của TNXH đến HQTC của ngân hàng thương mại (NHTM).
Về thực tiễn, kết quả nghiên cứu cung cấp bức tranh tổng thể, toàn diện về thực trạng chỉ tiêu và công bố thông tin TNXH của các NHTM Việt Nam giai đoạn 2012-2019. Bằng chứng thực nghiệm để trả lời cho câu hỏi chỉ tiêu và công bố thông tin TNXH có cải thiện HQTC của các NHTM Việt Nam cũng được luận án cung cấp. Kết quả nghiên cứu cho thấy có tồn tại mối tương quan dương giữa TNXH và HQTC, do đó, đây là câu trả lời thuyết phục đối với các bên liên quan, đặc biệt là đội ngũ lãnh đạo ngân hàng về những lợi ích thực tế được đo lường, cung cấp bằng các mô hình, con số bên cạnh những giá trị vô hình như thương hiệu, niềm tin, lòng trung thành.v.v. như các nghiên cứu khác đã đề cập. Kết quả thực nghiệm đã khẳng định vai trò quan trọng của việc thực hiện và công bố thông tin TNXH đối với nâng cao hiệu quả tài chính của các NHTM Việt Nam một cách bền vững. Từ các khuyến nghị của luận án, các nhà quản trị ngân hàng có thể áp dụng trong thực tiễn hoạt động nhằm thúc đẩy thực hiện các hoạt động TNXH của các NHTM Việt Nam theo chuẩn quốc tế. Đối với các nhà hoạch định chính sách, kết quả nghiên cứu giúp cung cấp thêm bằng chứng thực nghiệm để có cơ sở đề ra các quy định, hướng dẫn cho việc thực hiện và báo cáo TNXH của các NHTM nói riêng, các doanh nghiệp nói chung tiến tới coi đó như một quy tắc phổ biến, thịnh hành trong kinh doanh cũng như trong ứng xử của các bên quan. Bên cạnh đó, nghiên cứu này có thể làm tài liệu tham khảo, tài liệu nghiên cứu cho những đối tượng quan tâm cũng như cung cấp những thông tin hữu ích cho những nhà nghiên cứu trong lĩnh vực ngân hàng để tiếp tục nghiên cứu sâu và rộng hơn những vấn đề liên quan.
Những điểm mới
– Về thực trạng, khác với các nghiên cứu đi trước chỉ đo lường TNXH của NHTM bằng một phương pháp (khảo sát bằng bảng hỏi hoặc phân tích nội dung), luận án đã sửdụng cách tiếp cận đa phương pháp để đo lường TNXH của NHTM theo phương pháp định lượng và định tính. Cụ thể, sử dụng dữ liệu tiền tệ để đo lường mức chỉ tiêu trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSRE), phương pháp phân tích nội dung để phát triển chỉ số công bố thông tin trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSRD). Từ đó luận án đã phân tích thực trạng chỉ tiêu và công bố thông tin TNXH của các NHTM Việt Nam. Hơn thế nữa, khác với các nghiên cứu đi trước chỉ phân tích thực trạng TNXH của các NHTM trong thời gian ngắn, số lượng ngân hàng trong mẫu nghiên cứu hạn chế, nghiên cứu này đã sửdụng dữ liệu của 29 NHTM Việt Nam trong giai đoạn 2012-2019. Đặc biệt, thực trạng chỉ tiêu và công bố thông tin TNXH được phân tích chi tiết theo cơ cấu sở hữu, đó là các NHTM có kiểm soát và không có kiểm soát của Nhà nước. Kết quả nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ công bố thông tin và số tiền chi cho các hoạt động TNXH của các NHTM ngày càng tăng. Các NHTM do Nhà nước kiểm soát có mức chỉ tiêu và công bố thông tin cao hơn so với các ngân hàng không do Nhà nước kiểm soát. Không dừng lại ở đó, nghiên cứu còn so sánh thực trạng công bố thông tin TNXH của NHTM trước và sau khi có quy định bắt buộc của pháp luật về công bố thông tin phát triển bền vững (năm 2016). Kết quả là, mức độ công bố thông tin trách nhiệm với người lao động và cộng đồng không có sự khác biệt đáng kể, còn trách nhiệm với môi trường thì tăng lên rõ rệt.
– Luận án đã phân tích, đánh giá được sự tác động của TNXH đến HQTC của 29 NHTM Việt Nam. Bằng phương pháp nghiên cứu định lượng, luận án đã đóng góp bằng chứng thực nghiệm về những tác động tích cực của TNXH đến HQTC ngân hàng. Kết quả nghiên cứu này phù hợp với nhiều nghiên cứu trước đó đã thực hiện ở các thị trường khác nhau trên thế giới, đồng thời phù hợp với lý thuyết Các bên liên quan và lý thuyết Hợp pháp. Tiếp theo, luận án còn đi sâu tìm kiếm bằng chứng thực nghiệm về tác động của trách nhiệm với môi trường, trách nhiệm với người lao động, trách nhiệm với cộng đồng tới HQTC. Bằng chứng thực nghiệm đã chứng minh tác động tích cực của công bố thông tin trách nhiệm với môi trường đến HQTC của NHTM Việt Nam. Tương tự vậy, trách nhiệm với người lao động cũng có tác động tích cực đến HQTC. Đặc biệt trách nhiệm với người lao động được đo lường bằng cả phương pháp định tính (công bố thông tin trách nhiệm với người lao động – EMPD) và phương pháp định lượng (số tiền NHTM đã chỉ tiêu cho người lao động – SAL). Riêng trách nhiệm với cộng đồng, kết quả có sự khác biệt giữa phương pháp tiếp cận định tính (công bố thông tin trách nhiệm với cộng đồng – COMD) và định lượng (số tiền NHTM chỉ tiêu cho các hoạt động cộng đồng – CHA), cụ thể COMD có tác động tiêu cực đến tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) trong khi CHA có ảnh hưởng tích cực đến biên lãi ròng (NIM). Kết quả nghiên cứu cho thấy khi các NHTM gia tăng chỉ tiêu và công bố thông tin TNXH nói chung, trách nhiệm với môi trường, người lao động và cộng đồng nói riêng đều có tác dụng cải thiện HQTC. Nói cách khác, các NHTM có thể đạt được mục tiêu tối đa hoá lợi nhuận cùng với mục tiêu phát triển bền vững.
– Tác động điều tiết của cơ cấu sở hữu đến mối quan hệ TNXH-HQTC là yếu tố chưa được xem xét đến trong các nghiên cứu trước đây tại Việt Nam, vì vậy kết quả nghiên cứu của luận án giúp lấp đầy khoảng trống về lí luận và thực tiễn. Bằng chứng thực nghiệm cho thấy, chỉ tiêu TNXH (CSRE) làm tăng tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu của các ngân hàng và những ngân hàng có sự kiểm soát của Nhà nước có mức tăng HQTC cao hơn so với các ngân hàng tư nhân. Ngược lại, công bố thông tin TNXH (CSRD) là một yếu tố làm tăng HQTC của ngân hàng, cụ thể là làm tăng biên lãi ròng, tuy nhiên, những ngân hàng có sự kiểm soát của Nhà nước có mức độ tăng HQTC thấp hơn so với các ngân hàng kiểm soát bởi tư nhân. Nói cách khác, mối quan hệ tích cực giữa CSRE và HQTC ở những ngân hàng có kiểm soát Nhà nước mạnh hơn so với các ngân hàng tư nhân, trong khi đó, mối quan hệ tích cực giữa CSRD và HQTC của các ngân hàng do Nhà nước kiểm soát yếu hơn so với các NHTM không có kiểm soát của Nhà nước.
– Luận án đã đề xuất một số hàm ý chính sách đối với các nhà quản trị NHTM và các khuyến nghị đối với cơ quan quản lý Nhà nước (Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam) để đẩy mạnh các hoạt động có trách nhiệm với môi trường, người lao động và cộng đồng cho các NHTM Việt Nam.
