TRANG THÔNG TIN VỀ LUẬN ÁN
– Tên luận án: Đánh giá chất lượng và hiệu quả của bùn đáy trên năng suất lúa trong hệ thống canh tác lúa-tôm tại tỉnh Cà Mau
– Ngành: Khoa học đất
– Mã số: 62.62.01.03
– Họ tên nghiên cứu sinh: Huỳnh Văn Quốc
– Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Châu Minh Khôi
– Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Cần Thơ
1. Tóm tắt nội dung luận án
Luận án được thực hiện từ năm 2013 đến năm 2018, tại huyện Cái Nước và Thới Bình, tỉnh Cà Mau. Kết quả đạt được như sau:
Đặt những bẫy bùn dưới đáy mương chỉnh trong hệ thống lúa-tôm (mỗi hệ thống mương đặt 2 bầy). Sau vụ tôm lượng bùn lắng trên bầy bùn được ghi nhận thể tích (m³/ha/vụ) và tỉnh khối lượng bùn khô (tấn/ha/vụ), kết quả nghiên cứu cho thấy:
Tổng lượng bùn tích lũy ở mương chính trong hệ thống lúa-tôm trung bình đạt từ 377,3 đến 430,6 (m³/ha/vụ) tương ứng từ 83 đến 94,7 (tấn/ha/vụ) bùn khô. Hàm lượng dinh dưỡng bùn đáy trong hệ thống lủa tôm giảu cacbon hữu cơ và đạm tổng.
Phân tích, đánh giá hàm lượng dưỡng chất thiết yếu trong bùn đáy và các nhóm mẫu đất trogn hệ thống canh tác lúa-tôm cho thấy:
Trong hệ thống lúa-tôm, hàm lượng N khoáng ở nhóm mẫu bùn đáy mương chính và mương xã phèn cao hơn mẫu đất tầng canh tác (0-3 cm) do đó bún đáy của hệ thống lủa tôm sau khi rửa mặn có khả năng cung cấp bổ sung N khoáng cho vụ canh tác lúa trong hệ thống.
Thực hiện thí nghiệm đồng ruộng dài hạn, thi nghiệm được bố trí khối hoàn toàn ngẫu nhiên với năm nghiệm thức, bốn lần lập, mỗi lần lặp lại là một ô ruộng có kích thước 6 m x 8 m, kết quả đánh giá được:
Bùn đáy giúp đất tăng khả năng cung cấp đạm khoảng cho vụ lúa trong hệ thống lúa-tôm. Bón bùn trước thời điểm rửa mặn khi bắt đầu vụ lúa không làm tăng độ mặn trong đất và chỉ số pH cũng phù hợp với sự phát triển của cây lúa trong hệ thống canh tác lúa-tôm.
Bùn đáy góp phần làm tăng hàm lượng N hữu dụng, P hữu dụng cho đất cung cấp cho cây trồng, đặc biệt là sự kết hợp giữa bùn và 2/3 lượng phân vô cơ theo khuyến cáo thi hàm lượng dưỡng chất N và P hữu dụng trong đất cao hơn. Việc bỏn bùn kết hợp 2/3 lượng phân vô cơ theo khuyến cáo làm tăng năng suất lúa trong hệ thống lúa tôm thông qua các chỉ tiêu nông học, năng suất thực tế, khả năng hấp thu N trong hạt, hệ số hấp thu N trong tổng sinh khối và nhất là mức tăng năng suất và tổng sinh khỏi lúa.
2. Những kết quả mới của luận án
Nghiên cứu đã xác định được khối lượng bùn đáy sau vụ tôm trong hệ thống lúa tôm ở mương chính đạt trung binh trung bình đạt từ 377,3 đến 430,6 (m³/ha/vụ) tương ứng từ 83 đến 94,7 (tấn/ha/vụ) bùn khô.
Nghiên cứu cũng ghi nhận hàm lượng dinh dưỡng bùn đáy trong hệ thống lúa-tôm giàu C hữu cơ và N tổng số: Bên cạnh đó, nghiên cứu cho thấy khả năng cung cấp N khoảng của bùn đáy cao hơn có ý nghĩa (P<0,05) so với mẫu đất tầng canh tác (0-3 cm) trong hệ thống lúa-tôm. Như vậy nghiên cứu đã cho thấy được bùn đáy của hệ thống lúa tôm sau khi rửa mặn có khả năng cung cấp N khoáng cho vụ canh tác lúa trong hệ thống canh tác lúa-tôm.
Kết quả thực hiện thí nghiệm dài hạn trên đồng ruộng đã chỉ ra được: (1) Bùn đáy giúp đất tăng khả năng cung cấp N khoáng cho vụ lúa; (2) Bùn đáy thay thế được một tỷ lệ nhất định phân hóa học khi canh tác vụ lúa trong hệ thống lúa-tôm.
3. Các ứng dụng/khả năng ứng dụng trong thực tiễn, các vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu
Xác định được khối lượng và khả năng cung cấp dinh dưỡng từ bùn đáy; hiệu quả của bản đáy đối với độ phì nhiêu đất và năng suất vụ lúa trong hệ thống lúa-tôm.
Khuyến cáo người dân tái sử dụng bùn đáy cho vụ lúa, giúp giảm ô nhiễm môi trường và giảm chi phí sử dụng phân bón, góp phần làm tăng tính bền vững cho hệ thống canh tác lúa-tôm.
Cần tiếp tục nghiên cứu phân tích EC của mẫu bùn để đánh giá tích lũy mặn trong bùn đáy, từ đó xác định thời gian rửa mặn phù hợp trước khi sử dụng bùn để cung cấp dinh dưỡng N cho cây lúa.
Cần có thêm những nghiên cứu để đánh giá chất lượng đất canh tác của vụ lúa sau khi bón bùn đáy ở nhiều vụ liên tiếp.
