Trang thông tin luận án
Tên đề tài: “Khảo sát hiệu quả kháng oxy hóa và bảo vệ gan trên mô hình chuột của một số cây thuộc họ Cà phê (Rubiaceae)”
Chuyên ngành: Công nghệ Sinh học Mã ngành: 62420201
Họ tên nghiên cứu sinh: Phan Kim Định Khóa đào tạo: 2015
Người hướng dẫn chính: PGS.TS. Đái Thị Xuân Trang
Người hướng dẫn phụ: PGS.TS. Nguyễn Trọng Tuân
Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Cần Thơ
1. Tóm tắt nội dung luận án
Giới thiệu: Gan là cơ quan giữ nhiều vai trò quan trọng trong cơ thể. Stress oxy hóa gây tổn thương hoặc suy giảm chức năng gan biểu hiện tăng các enzyme ALT và AST, tăng lượng MDA và giảm GSH trong gan cũng như gây viêm dẫn đến tổn thương và hoại tử tế bào gan. Việc tìm kiếm các loại thực vật có khả năng kháng oxy hóa làm giảm stress oxy hóa bảo vệ gan khỏi tổn thương là rất cần thiết.
Mục tiêu: Khảo sát hiệu quả kháng oxy hóa và bảo vệ gan của một số cây thuộc họ Cà phê, nhằm sàng lọc tuyển chọn loại cây hoặc bộ phận của cây có hiệu quả kháng oxy hóa và bảo vệ gan tốt nhất, góp phần cung cấp thông tin về nguồn dược liệu mới cho phòng ngừa và điều trị bệnh gan.
Phương pháp: Sử dụng phương pháp điều tra phỏng vấn người dân để tìm hiểu thông tin về tình hình sử dụng cây thuốc trị các bệnh về gan trong dân gian. Qua đó làm cơ sở chọn mẫu thực vật để chiết cao nghiên cứu hoạt tính kháng oxy hóa, bảo vệ gan. Các cao chiết được định lượng sơ bộ hàm lượng polyphenol, flavonoid và alkaloid tổng bằng các phương pháp đo quang phổ. Phương pháp loại bỏ gốc tự do 2, 2-diphenyl-1-picryl-hydrazyl, khả năng khử sắt, phosphomolypdenum được sử dụng để đánh giá khả năng kháng oxy hoá của các cao chiết. Phương pháp ức chế sự biến tính protein huyết thanh bò (BSA) được dùng để khảo sát hoạt tính kháng viêm. Carbon tetrachloride (CCl4) được sử dụng gây nhiễm độc gan trên chuột và silymarin được dùng như chất đối chứng dương trong thử nghiệm khảo sát hoạt tính bảo vệ gan.
Kết quả: Nghiên cứu đã thu thập được thông tin về tình hình sử dụng 50 cây thuốc điều trị bệnh gan thuộc 22 họ thực vật, trong đó họ Cà phê có số loài được sử dụng nhiều nhất. Các cây thuộc họ Cà phê bao gồm Trang to (lá, hoa), Mơ lông (lá), Mơ leo (lá), Gáo trắng (lá, vỏ thân, rễ), Gáo vàng (lá, vỏ thân, rễ), Lưỡi rắn (cả cây) và Lưỡi rắn trắng (cả cây) được chọn thu mẫu và chiết cao methanol (12 cao chiết methanol). Các cao chiết gồm lá Trang to, lá Gáo trắng, vỏ thân Gáo trắng, rễ Gáo trắng, lá Gáo vàng, vỏ thân Gáo vàng, rễ Gáo vàng, lá Mơ lông và lá Mơ leo được xác định có hàm lượng polyphenol, flavonoid, alkaloid tổng tương đối cao có hoạt tính kháng oxy hóa và kháng viêm được chọn thử hoạt tính bảo vệ gan trên chuột. Kết quả có 6 cao chiết bao gồm lá Gáo trắng, vỏ thân Gáo trắng, rễ Gáo trắng, lá Gáo vàng, vỏ thân Gáo vàng, rễ Gáo vàng có khả năng làm giảm enzyme ALT, AST, điều hòa MDA và GSH trong gan tốt. Kết hợp với kết quả quan sát mô học gan chuột thí nghiệm, nghiên cứu đã chọn được cao chiết rễ Gáo vàng có hiệu quả bảo vệ gan tốt vừa có khả năng làm giảm enzyme ALT, AST, điều hòa hàm lượng MDA, GSH trong gan và bảo vệ được mô gan. Thử nghiệm độc tính cấp cho thấy, các cao chiết lá Gáo vàng, vỏ thân Gáo vàng và rễ Gáo vàng có liều gây chết trên chuột lớn hơn 5000 mg/kg khối lượng chuột. Kết quả thử nghiệm độc tính bán trường diễn, cao chiết rễ Gáo vàng không thể hiện gây độc trên chuột. Cao methanol tổng rễ Gáo vàng được chiết phân đoạn và thử khả năng kháng oxy hóa, kháng viêm, định lượng polyphenol, flavonoid, alkaloid tổng và thử hoạt tính bảo vệ gan. Phân đoạn ethyl acetate rễ Gáo vàng được xác định có hoạt tính sinh học tốt nhất được chọn tiến hành phân lập chất. Kết quả nghiên cứu đã phân lập và xác định được 2 hợp chất từ phân đoạn ethyl acetate gồm (1) naucleficine và (2) 3-O-rhamnoside quinovic acid.
Kết luận: Trong các cây hoặc bộ phận cây thuộc họ Cà phê được nghiên cứu, rễ Gáo vàng được xác định có hoạt tính kháng oxy hóa và bảo vệ gan tốt, cũng như không gây độc trên chuột thử nghiệm. Trong đó, cao phân đoạn ethyl acetate rễ Gáo vàng được xác định có hiệu quả nhất trong kháng oxy hóa và bảo vệ gan.
Từ khóa: AST, ALT, bảo vệ gan, CCl4, kháng oxy hóa, Rubiaceae.
2. Những kết quả mới của luận án
Nghiên cứu được thực hiện có hệ thống để khảo sát hoạt tính sinh học của một số loại thực vật trong cùng họ Cà phê (Rubiaceae) bao gồm sàng lọc in vitro khả năng kháng oxy hóa, kháng viêm cho đến thí nghiệm in vivo trên động vật. Các cao methanol được chiết từ các cây hoặc các bộ phận cây nghiên cứu được xác định khả năng bảo vệ gan trên chuột dựa trên cơ sở kết hợp xét nghiệm các enzyme AST và ALT, khảo sát khả năng giảm stress oxy hóa in vivo và quan sát mô bệnh học. Cao chiết methanol rễ Gáo vàng có hoạt tính kháng oxy hóa, kháng viêm và bảo vệ gan tốt được tuyển chọn chiết cao phân đoạn và thử lại hoạt tính. Nghiên cứu chọn được cao phân đoạn ethyl acetate rễ Gáo vàng có hiệu quả kháng oxy hóa, kháng viêm và bảo vệ gan tốt nhất để phân lập chất. Kết quả nghiên cứu đã cung cấp cơ sở khoa học cho việc sử dụng một số thực vật họ Cà phê trong y học cổ truyền.
3. Khả năng ứng dụng trong thực tiễn, các vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu
Rễ Gáo vàng được chứng minh có tiềm năng ứng dụng trong phòng ngừa và điều trị bệnh gan do stress oxy hóa gây ra. Cần tiếp tục nghiên cứu phân lập các hợp chất trong cao phân đoạn ethyl acetate rễ Gáo vàng và nghiên cứu tác dụng kháng oxy hóa, kháng viêm và bảo vệ gan của các hợp chất phân lập được.
