TRANG THÔNG TIN VỀ LUẬN ÁN
– Tên luận án: Nghiên cứu động thái xâm nhập mặn ảnh hưởng đến một số mô hình nông lâm nghiệp phổ biến tỉnh Sóc Trăng.
– Ngành: Môi trường Đất và Nước Mã số: 62440303
– Họ tên nghiên cứu sinh: Phan Thị Ngọc Thuận. Khóa: 2017 (đợt 1)
– Người hướng dẫn khoa học chính: PGS.TS Văn Phạm Đăng Trí
– Cơ sở đào tạo: Trường Đại học cần Thơ.
1. Tóm tắt nội dung luận án
Xâm nhập mặn đã và đang diễn ra ngày càng nghiêm trọng, gây ảnh hưởng lớn đến sinh kế nông hộ và hiệu quả các mô hình canh tác vùng ven biển. Mục tiêu của nghiên cứu là đánh giá tác động của xâm nhập mặn đến các nguồn vốn sinh kế của các mô hình nông lâm nghiệp chính vùng ven biển tỉnh Sóc Trăng làm cơ sở đề xuất giải pháp thích ứng sinh kế của người dân. Luận án đã kết hợp nhiều phương pháp khác nhau để mô phỏng động thái và đánh giá tác động của xâm nhập mặn. Mô hình toán MIKE 11 được sử dụng để mô phỏng thủy lực và lan truyền mặn trên hệ thống sông của tỉnh Sóc Trăng. Phương pháp nội suy Cubic Spline được ứng dụng để trình bày sự lan truyền mặn dựa trên các số liệu thực đo từ các trạm quan trắc độ mặn trên hệ thống sông chính và sông nội đồng thuộc tỉnh Sóc Trăng. Ngoài ra, phương pháp phỏng vấn người dân canh tác các mô hình nông lâm nghiệp chính để đánh giá mức độ tổn thương về các nguồn vốn theo khung của DFID. Phương pháp đánh giá đa tiêu chí được sử dụng để đánh giá khả năng thích ứng của các mô hình canh tác dưới tác động xâm nhập mặn. Qua kết quả phân tích thống kê lịch sử mặn cho thấy, năm 2016 và năm 2020 là thời gian xâm nhập mặn xảy ra nghiêm trọng nhất trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng. Mô hình toán MIKE 11 đã cho kết quả mô phỏng tốt về thủy lực và mức độ lan truyền mặn có kết hợp vận hành công trình trên hệ thống sông chính và hệ thống sông nội đồng cấp 1; tuy nhiên, mô hình cần được bổ sung thêm các thông số về nhu cầu dùng nước trong canh tác nông lâm nghiệp và liên vùng để cho kết quả tốt hơn ở các hệ thống sông nội đồng cấp 2. Bên cạnh đó, kết quả nội suy mức độ xâm nhập mặn từ phương pháp Cubic Spline sử dụng số liệu thực đo cho thấy xâm nhập mặn diễn ra nghiêm trọng hơn trong năm 2020. Kết quả dự báo xâm nhập mặn dựa trên các kịch bản tương lai cũng cho thấy xâm nhập mặn sẽ xâm nhập sâu vào nội đồng hơn dưới tác động của nước biển dâng và giảm lưu lượng nước thượng nguồn. Khả năng thích ứng trong hoạt động sản xuất của nông hộ ở vùng ven biển được đánh giá ở mức thích ứng trung bình dưới tác động của xâm nhập mặn; cụ thể, chi phí sản xuất tăng cao để thích ứng với xâm nhập mặn dẫn đến lợi nhuận canh tác của người nông dân không cao, hiệu quả kinh tế một số mô hình canh tác nông nghiệp năm 2020 giảm so với năm 2018; do đó, chính quyền địa phương và nông dân cần phối hợp trong công tác dự báo xâm nhập mặn và có lịch thời vụ hợp lý để tránh mặn, giảm thiểu thiệt hại cho kinh tế hộ gia đình
2. Những kết quả mới của luận án
Nghiên cứu này góp phần nâng cao hiểu biết về các sự thay đổi của diễn biến xâm nhập mặn dưới ảnh hưởng của khí hậu thay đổi và các ảnh hưởng này tác động như thế nào đến hoạt động nông lâm nghiệp và sinh kế của người dân, phục vụ cho quy hoạch, định hướng phát triển kinh tế – xã hội trong bối cảnh của thay đổi khí hậu như hiện nay.
Để đánh giá thích ứng của nông lâm nghiệp và sinh kế của người dân dưới ảnh hưởng của BĐKH và xâm nhập mặn, nghiên cứu thiết lập mô hình MIKE 11 cho toàn vùng bán đảo Cà Mau với hệ thống sông ngòi phức tạp dự báo sự thay đổi mặn theo thời gian dưới tác động của BĐKH tại tỉnh Sóc Trăng.
Nghiên cứu được thực hiện chủ yếu tập trung tại các huyện vùng ven biển tỉnh Sóc Trăng bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất bởi xâm nhập mặn đến các mô hình canh tác nông lâm nghiệp chính làm đại diện cho vùng ven biển Đồng Bằng Sông Cửu Long. Đối tượng nghiên cứu trong đề tài được chọn là động thái xâm nhập mặn và nông hộ canh tác các mô hình nông lâm nghiệp và có đời sống chủ yếu phụ thuộc vào quá trình sản xuất nông lâm nghiệp. Đề tài đánh giá diễn biến xâm nhập mặn và tác động của xâm nhập mặn đến các nguồn vốn sinh kế của nông hộ, đánh giá mức độ tổn thương qua đó khảo sát về khả năng thích ứng với sự thay đổi về điều kiện xâm nhập mặn theo thời gian từ quá khứ đến năm 2020, sự thay đổi trong tương lai dưới tác động của biến đổi khí hậu.
3. Các ứng dụng/khả năng ứng dụng trong thực tiễn, các vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu
Luận án đã cung cấp được hiệu quả của mô hình toán trong mô phỏng động thái tài nguyên nước đối với khu vực có hệ thống sông phức tạp bị ảnh hưởng bởi triều biển Đông và biển Tây và vận hành công trình phức tạp, cở sở dữ liệu đảm báo tính khoa học, khả thi áp dụng tại khu vực nghiên cứu và các vùng ven biển khác; bên cạnh đó, cần có những nghiên cứu tiếp theo về nhu cầu dùng nước trong khu vực và liên vùng đối với các hoạt động canh tác nông lâm nghiệp khác nhau, về mô phỏng và dự báo chất lượng nước của các hoạt động canh tác nông lâm nghiệp nhằm hỗ trợ địa phương trong công tác quản lý và sử dụng tài nguyên nước.
Kết quả nghiên cứu cho thấy được sự thay đổi các kiểu sử dụng đất theo thời gian và khả năng thích ứng sinh kế của người dân dưới tác động của mặn; trước những vấn đề trên cần nghiên cứu thêm để xác định được tính bền vững của các kiểu sử dụng đất canh tác dựa theo điều kiện tự nhiên đất nước hay vùng sinh thái cụ thể trong điều kiện tương lai.
