NHỮNG ĐIỂM MỚI CỦA LUẬN ÁN TIẾN SĨ “CƠ CHẾ PHÁP LÝ BẢO ĐẢM PHÁP CHẾ TRONG HOẠT ĐỘNG HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC”
NCS: Dương Hoán
Với đặc trưng là hoạt động “chấp hành – điều hành”, tuân thủ pháp luật là yêu cầu mang tính tất yếu trong quá trình quản lý nhà nước. Tuy nhiên, với phạm vi nội dung rất rộng lại được thực hiện thường xuyên và liên tục, việc tìm ra một giải pháp phù hợp nhằm bảo đảm sự tuân thủ pháp luật trong quá trình quản lý là điều không đơn giản cả về lý luận cũng như thực tiễn dù đã có nhiều công trình nghiên cứu cũng như nhiều nỗ lực trên thực tế về vẫn đề này. Nhâm làm rõ bản chất của pháp chế và lý giải được sự cần thiết phải bảo đảm pháp chế trong hoạt động hành chính nhà nước; phân tích nội dung pháp lý của cơ chế pháp lý bảo đảm pháp chế trong hoạt động hành chính nhà nước theo pháp luật hiện hành đồng thời đánh giá kết quả, thực trạng của cơ chế bảo đảm pháp chế trong hoạt động hành chính nhà nước hiện nay từ đó đề xuất giải pháp cụ thể để đổi mới, hoàn thiện cơ chế này ở nước ta hiện nay, luận án tiến sĩ “Cơ chế pháp lý bảo đảm pháp chế trong hoạt động hành chính nhà nước” được thực hiện với những điểm mới cơ bản như sau:
Thứ nhất, luận án đã làm rõ được bản chất của pháp chế, lý giải được vì sao hoạt động hành chính nhà nước là hoạt động có nhu cầu cao về bảo đảm pháp chế so với các hoạt động nhà nước khác dù cho trong hoàn cảnh pháp chế không còn được ghi nhận trực tiếp trong Hiến pháp. Bằng việc khảo sát nhiều công trình nghiên cứu kinh điển về pháp chế, luận án đã chỉ ra rằng, bản chất của pháp chế là sự tuân thủ pháp luật. Đó là một thuộc tính, một yêu cầu không thể thiếu khi nào và ở đâu còn có sự hiện diện của nhà nước và pháp luật. Đặt trong bối cảnh chung của một nhà nước thời hiện đại, nơi mà tình trạng pháp luật bị chà đạp chỉ là cá biệt thì pháp chế có thể không được xem là một mục tiêu nhưng đó là phương tiện để đạt được những mục tiêu to lớn khác. Với việc nhấn mạnh tính dưới luật, tính chấp hành và điều hành của hoạt động hành chính, nhu cầu cần bảo đảm pháp chế trong hoạt động này càng được làm nổi bật hơn.
Thứ hai, luận án đánh giá thực trạng cơ chế pháp lý bảo đảm pháp chế trong hoạt động hành chính nhà nước một cách tổng thể dựa trên nền tảng đồi tượng bảo đầm pháp chế là hoạt động hành chính nhà nước. Cụ thể, thay vì nghiên cứu, đánh giá lần lượt từng phương thức trong toàn cơ chế, luận án được triển khai theo từng vẫn đề xuyên suốt trong toàn cơ chế. Đó là thể chế pháp lý, thiết chế pháp lý và các điều kiện bảo đảm cho sự vận hành của cơ chế. Trong đó, đồi tượng cần được bảo đầm pháp chế – hoạt động hành chính nhà nước – được sử dụng làm căn cứ để phân tích, đánh giá và kiến nghị hoàn thiện cơ chế. Điều này không chỉ giúp việc nghiên cứu được hệ thống và tránh trùng lặp mà còn giúp cho việc đưa ra các kiến nghị, giải pháp hoàn thiện cơ chế được toàn diện và thống nhất.
Thứ ba, luận án đã chỉ ra được các giải pháp đồng bộ để hoàn thiện cơ chế pháp lý bảo đảm pháp chế trong hoạt động hành chính nhà nước xuất phát từ nhu cầu bảo đầm pháp chế của hoạt động hành chính nhà nước và nhâm đề hoàn thiện cơ chế pháp lý bảo đảm pháp chế dựa trên góc nhìn toàn cơ chế. Phù hợp với phương pháp tiếp cận khi đánh giá về thực trạng, các giải pháp hoàn thiện cơ chế được đề xuất theo từng nội dung xuyên suốt trong toàn cơ chế về hai trụ cột là thế chế và thiết chế.
Theo đó, nhóm giải pháp về thể chế pháp lý bảo đảm pháp chế trong hoạt động hành chính nhà nước bao gồm: mở rộng và xác định rõ phạm vi hoạt động hành chính nhà nước là đồi tượng bảo đảm pháp chế của cơ chế, hoàn thiện pháp luật về thẩm quyền kiểm soát hoạt động hành chính nhà nước; hoàn thiện cơ chế phát sinh quan hệ kiểm soát hoạt động hành chính nhà nước, đồi mới phương thức xử lý và hình thức xử lý đồi với hoạt động hành chính trái pháp luật và hoàn thiện pháp luật về xử lý trách nhiệm chủ thể thực hiện hoạt động hành chính trái pháp luật và bồi thường thiệt hại. Nhóm các giải pháp về thiết chế pháp lý bao gồm: thành lập cơ quan tài phán hành chính thuộc hệ thống hành pháp, đổi mới tổ chức nhân sự, phương thức hoạt động của cơ quan đại diện; đổi mới thiết chế Tòa án nhâm bảo đảm sự độc lập của Tòa án trong xét xử vụ án hành chính.
Tóm lại, trong bối cảnh “pháp chế không còn là một chủ đề mới trong khoa học pháp lý Việt Nam; các phương thức cụ thể trong cơ chế pháp lý bảo đảm pháp chế trong từng lĩnh vực quản lý cũng đã được quan tâm nghiên cứu, nhưng với những điểm mới cơ bản vừa nêu, luận án tiến sĩ “Cơ chế pháp lý bảo đảm pháp chế trong hoạt động hành chính nhà nước” đã xác lập một cách nhìn phù hợp về pháp chế nói chung và pháp chế trong hoạt động hành chính nhà nước nói riêng đồng thời phân tích nội dung, đánh giá kết quả, thực trạng của cơ chế bảo đảm pháp chế trong hoạt động hành chính nhà nước hiện nay một cách toàn diện cũng như đề xuất giải pháp cụ thể để đổi mới, hoàn thiện cơ chế đáng được lưu tâm.
