THÔNG TIN TÓM TẮT VỀ NHỮNG KẾT LUẬN MỚI CỦA LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Tên đề tài: Nghèo và giảm nghèo ở khu vực miền núi Tây Bắc tỉnh Nghệ An
Chuyên ngành: Địa lí học
Mã số: 9.31.05.01
Nghiên cứu sinh: Trương Thị Như Nguyệt
Cán bộ hướng dẫn: GS.TS Lê Văn Thông và PGS.TS Nguyễn Thị Trang Thanh
Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Những kết luận mới của luận án
1. Dưới góc độ nghiên cứu của Địa lí học, nghèo và giảm nghèo chịu tác động tổng hợp của nhiều nhân tố: vị trí địa lí và các nhân tố tự nhiên là tiền đề gây ra tình trạng nghèo và là điều kiện bạn đầu để thực hiện giảm nghèo, còn nhân tố kinh tế – xã hội lại là nhân tố giữ vai trò quyết định đối với vấn đề nghèo và giảm nghèo.
2. Để đánh giá thực trạng nghèo và giảm nghèo cần kết hợp cả yếu tố định tính và định lượng.
Tiêu chí đánh giá nghèo gồm các chỉ tiêu: số hộ nghèo và tỉ lệ hộ nghèo; thu nhập và chỉ tiêu của hộ nghèo và cận nghèo; sự thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản; chỉ số nghèo đa chiều MPI; nguyên nhân nghèo.
Tiêu chí đánh giá giảm nghèo bao gồm các chỉ tiêu: số hộ thoát nghèo và tỉ lệ hộ thoát
nghèo; số hộ tái nghèo và tỉ lệ hộ tái nghèo; huy động và sử dụng nguồn vốn trong giảm nghèo;
hoạt động của các tổ chức đoàn thể trong vấn đề giảm nghèo.
3. Tỉ lệ hộ nghèo tại các địa phương trong khu vực miền núi Tây Bắc Nghệ An còn khá cao và có sự phân hóa sâu sắc, tỉ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số cao gấp hơn 4 lần so với tỉ lệ hộ nghèo chung của toàn khu vực. Các chỉ số thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản cũng còn cao, đặc biệt là chỉ số thiếu hụt về vệ sinh, nước sạch và nhà ở. Chỉ số nghèo đa chiều MPI nhìn chung ở mức thấp và có xu hướng giảm. Nguyên nhân nghèo của khu vực tập trung vào ba nguyên nhân chính: thiếu vốn sản xuất, thiếu đất sản xuất, không biết cách làm ăn và không có tay nghề.
Trong giai đoạn 2016 – 2021 đã có gần 27.000 hộ trong khu vực thoát nghèo. Tỉ lệ hộ thoát nghèo so với tổng số hộ nghèo đạt mức khá, khoảng 25 – 30%. Tuy nhiên, cũng trong giai đoạn này có gần 2.000 hộ tái nghèo. Các chỉ số về thoát nghèo và tái nghèo cũng có sự khác biệt lớn giữa các địa phương trong khu vực, đặc biệt các địa phương có số hộ nghèo lớn lại có tỉ lệ hộ thoát nghèo thấp hơn so với mặt bằng chung toàn khu vực. Điều này đòi hỏi cần có những giải pháp giảm nghèo riêng biệt cho các địa phương, trong đó tập trung vào đối tượng nghèo là dân tộc thiểu số. Bên cạnh đó, sự chồng chéo trong triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia; sự hạn chế về nguồn ngân sách và hiệu quả của chính sách giảm nghèo cũng là những yếu tố hạn chế trong quá trình thực hiện giảm nghèo.
4. Luận án đã đề xuất năm nhóm giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực thi chính sách và giảm nghèo đa chiều bền vững: (i) Phát triển kinh tế – xã hội khu vực miền núi Tây Bắc Nghệ An; (ii) Phát triển sinh kế cho các hộ nghèo và cận nghèo; (iii) Nâng cao khả năng tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản cho hộ nghèo và hộ cận nghèo; (iv) Nâng cao khả năng chống chịu tổn thương cho hộ nghèo và cận nghèo; (v) Tập trung giảm nghèo trong cộng đồng các dân tộc thiểu số.
