CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. LYMPHÔM HỐC MẮT
1.1.1. Đại cương:
1.1.1.1. Sơ lược giải phẫu hốc mắt:
Hốc mắt là một khoảng không gian giới hạn giữa các xương hốc mắt, có hình tháp có đỉnh hướng ra sau, chứa nhãn cầu và các phần phụ (cơ vận nhãn ngoài, các dây thần kinh, mỡ và các mạch máu). Hốc mắt được cấu tạo từ bảy xương: xương trán, xương bướm, xương hàm trên, xương gò má, xương lệ, xương khẩu cái và xương sàng. Các xương này liên kết thành bốn thành: thành trên (trần hốc mắt), thành trong, thành dưới (sàn hốc mắt) và thành ngoài. Các thành hốc mắt bị mất liên tục ở ba khe và lỗ: lỗ thị, khe hốc mắt trên và khe hốc mắt dưới, là nơi để các thần kinh và mạch máu đi ra và đi vào hốc mắt. Hốc mắt có mối tương quan giải phẫu với các cấu trúc khác trên hộp sọ gồm hố sọ trước, xoang trán (thành trên), hố sọ giữa (thành ngoài), xoang hàm (thành dưới), và xoang sàng, xoang bướm, hốc mũi, và hốc khí sàng (thành trong).
Các mô và tổ chức trong hốc mắt gồm: thần kinh thị, các cơ vận nhãn, mô mỡ hốc mắt, các thần kinh ngoại biên (II, IV, VI), các thần kinh cảm giác, tuyến lệ, hệ thống mạch máu và mô lymphô (Hình 1.1).
1.1.1.2. Đại cương về lymphôm:
Lymphôm là những bệnh lý ác tính không đồng nhất của các dòng lymphô bào, có thể xảy ra tại hạch (lymphôm tại hạch), cũng có thể phát sinh ở những mô lymphô ngoài hạch (lymphôm ngoài hạch). Dựa vào mô học có hay không có tế bào Reed-Sternberg, lymphôm được chia thành 2 nhóm chính là lymphôm không Hodgkin (không có tế bào Reed-Sternberg), và lymphôm Hodgkin hay bệnh Hodgkin (có tế bào Reed-Sternberg). Các lymphôm ngoài hạch nói chung chiếm khoảng 25% – 50% tổng số các lymphôm không Hodgkin; trong khi đó, chỉ khoảng 2% – 5% tổng số các lymphôm Hodgkin xuất hiện ngoài hạch. Theo y văn và các nghiên cứu, phần lớn các lymphôm ngoài hạch xuất hiện ở đường tiêu hoá, tiếp theo là ở da, vòng Waldeyer, hệ thần kinh trung ương, các tuyến nước bọt, hốc mắt, phổi, xương, mũi xoang, tuyến giáp, tuyến tiền liệt, tuyến vú, và các nơi khác [3],[29],[35],[58],[70],[86],[145],[155].
1.1.2. Dịch tễ học:
Theo các nghiên cứu, lymphôm hốc mắt chiếm khoảng 2% – 5% tổng số các trường hợp lymphôm, và khoảng 5% – 15% các trường hợp lymphôm ngoài hạch [29],[35],[58],[155]. Theo Yanoff[155], khoảng 2% các lymphôm ngoài hạch xảy ra tại hốc mắt. Tại bệnh viện Chợ Rẫy [8], năm 2004, có 1% lymphôm ngoài hạch xuất hiện ở hốc mắt. Trong đó, lymphôm không Hodgkin chiếm ưu thế tuyệt đối, lymphôm Hodgkin rất hiếm xuất hiện. Trong năm 1989, Jakobiec đã nêu lên 1 ca duy nhất bị lymphôm Hodgkin hốc mắt trong một khảo sát kéo dài 10 năm, và 2 ca được nêu riêng lẻ trong y văn của Fratkin (1978), Patel và Rootman (1983)[80]. Sau đó, rải rác từ 1993 đến 1999, có bốn (04) báo cáo ca lâm sàng từng trường hợp riêng lẻ về lymphôm Hodgkin hốc mắt của Park và Goins (1993), Sahjpaul (1996), Gross (1998), Klapper (1999). Năm 2008, nghiên cứu hồi cứu 115 ca lymphôm hốc mắt và phần phụ từ năm 1971 đến 2004 của Lagoo [89] cho thấy chỉ có 1 ca là lymphôm Hodgkin. Do đó, trong nghiên cứu này, chúng tôi chỉ đề cập đến lymphôm không Hodgkin ở hốc mắt.
