1. Tóm tắt mở đầu
Đề tài luận án: Hành vi ngôn ngữ thề (swear) trong tiếng Việt
Chuyên ngành: Lý luận ngôn ngữ Mã số: 62.22.01.01
Họ và tên nghiên cứu sinh: Nguyễn Thị Thu Nga
Họ tên người hướng dẫn khoa học: GS. TS. Nguyễn Văn Hiệp; TS. Nguyễn Thị Trung Thành
Cơ sở đào tạo: Khoa Ngôn ngữ, Học viện Khoa học Xã hội, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam
2. Nội dung trang thông tin tóm tắt
2.1. Luận án trước hết xác định nền tảng lý thuyết làm cơ sở lý luận. a) Lí thuyết hành vi ngôn ngữ (HVNN): , luận án đã hệ thống hóa, phân tích các quan điểm về HVNN với các nội dung: khái niệm HVNN, phân loại hành vi ở lời, phương thức thực hiện hành vi ở lời, phân biệt biểu thức ngữ vi tường minh và nguyên cấp…từ đó xác định khái niệm hành vi thề, điều kiện sử dụng hành vi thề;b)Lí thuyết hội thoại: luận án đã sử dụng các khái niệm công cụ về các yếu tố trong cấu trúc hội thoại, nguyên tắc lịch sự và quan hệ liên nhân trong hội thoại. c) Lí thuyết về mối quan hệ ngôn ngữ và văn hóa.
2.2. Các đóng góp mới của luận án: a) Hành vi thề trong tiếng Việt được thực hiện trực tiếp với 2 dạng: BTNV thề tường minh bao gồm 4 thành tố (trong đó nội dung mệnh đề – thành tố chính xác định hiệu lực ngữ vi kết ước hay xác tín) và BTNV thề nguyên cấp (với cấu trúc điển hình “nếu-thì”). Trong hội thoại, phát ngôn ngữ vi thề có thể đóng vai trò là một tham thoại dẫn nhập trong các cặp thoại thề/khen, thề/bác bỏ, thề/mỉa mai và cả như một tham thoại hồi đáp trong các cặp thoại cầu khiến/thề, nghi ngờ/thề, xác tín/thề…b)Hành vi thề trong tiếng Việt bị chi phối mạnh mẽ bởi những nhân tố văn hóa dân tộc. Những đặc trưng văn hóa dân tộc trong lời thề Việt thể hiện chủ yếu qua nội dung ngữ nghĩa và cấu trúc hình thức của lời thề. Về phương diện nội dung ngữ nghĩa, đặc trưng văn hóa dân tộc được thể hiện rõ nét nhất qua hai thành tố cơ bản: các biểu tượng tâm linh mà người thề viện dẫn, những thiệt hại, tổn thất mà người thề tự nhận nhằm thuyết phục người nghe và sự biến đổi của hai thành tố này theo các giai đoạn lịch sử. Về phương diện cấu trúc hình thức, tính linh hoạt và tính cụ thể là hai đặc trưng cơ bản. c)Trong giao tiếp hiện nay, hành vi thề được sử dụng không phổ biến, và được sử dụng với chức năng xác tín nhiều hơn chức năng kết ước. Các yếu tố giới và đặc trưng nghề nghiệp có ảnh hưởng đến sự khác biệt về mục đích, mức độ và hình thức lời thề.
