1. Tóm tắt mở đầu
Đề tài luận án: “Ẩn dụ tri nhận trong ca từ Trịnh Công Sơn”
Chuyên ngành: Ngôn ngữ học
Mã số: 62 22 02 40
Họ và tên nghiên cứu sinh: Nguyễn Thị Bích Hạnh
Họ và tên người hướng dẫn: PGS.TS. Đỗ Việt Hùng
Cơ sở đào tạo: Học viện Khoa học xã hội – Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam.
2. Nội dung trang thông tin tóm tắt
Về ý nghĩa lí luận: Các kết quả nghiên cứu của luận án sẽ góp phần củng cố lí thuyết của ngôn ngữ học tri nhận, làm rõ thêm một số vấn đề lí thuyết về ẩn dụ thông qua ca từ của một trong những nhạc sĩ Việt Nam tài hoa nhất. Luận án sẽ góp phần thúc đẩy việc nghiên cứu khuynh hướng lý thuyết về ngôn ngữ học tri nhận ở Việt Nam, góp phần chứng minh ẩn dụ tri nhận không chỉ là hình thái tu từ của thi ca mà còn là vấn đề của tư duy, là một cơ chế cực kỳ quan trọng để con người nhận thức thế giới; là cơ sở của sự hình thành ý niệm, một ánh xạ tinh thần đặc biệt có ảnh hưởng nhiều đối với cách con người tư duy và hành động trong đời sống hàng ngày.
Về ý nghĩa thực tiễn: Luận án là công trình mang tính chất chuyên sâu đầu tiên nghiên cứu ngôn ngữ trong ca từ Trịnh Công Sơn dưới góc độ ngôn ngữ học tri nhận. Dùng các mô hình ý niệm của ngôn ngữ học tri nhận để lý giải các thao tác tư duy, các lược đồ tư duy trong ca từ Trịnh Công Sơn, luận án đặc biệt đi sâu lí giải các cơ chế ánh xạ giữa các miền không gian dựa trên hiệu ứng điển dạng và các mô hình văn hóa để làm rõ tính chất bộ phận, vô thức và đơn tuyến của ánh xạ ẩn dụ, từ đó khẳng định rằng, các mô hình tri nhận nhấn mạnh vào bản chất tinh thần, kinh nghiệm tri giác và nhận thức khoa học của con người. Bên cạnh đó, luận án nỗ lực gắn phân tâm học và đưa các triết đề của triết Hiện sinh phương Tây vào lý giải các mô hình ý niệm để nghiên cứu những mạng lưới liên tưởng trong ngôn ngữ và hình ảnh được thể hiện trong thế giới nhạc ngữ của Trịnh Công Sơn. Điều đó sẽ giúp khám phá ra những ám ảnh mà nhạc sĩ luôn ôm ấp trong đời sống cũng như trong những giấc mơ giữa đời thường của mình. Tất cả những ám ảnh này làm nên con người vô thức của tác giả, làm nên “huyền thoại cá nhân” của nghệ sĩ.
Luận án cũng chứng minh rằng các ẩn dụ định hướng trong ca từ Trịnh Công Sơn ngoài gắn với kinh nghiệm mang tính phổ quát ra, còn gắn với trải nghiệm cá nhân của nhạc sĩ, gắn với bối cảnh đời sống xã hội, đời sống cá nhân, ngữ cảnh văn hóa, đặc biệt là gắn với ý thức hệ tư tưởng trong con người nhạc sĩ, nó chi phối điểm nhìn và quy chiếu đến các dạng thức biểu hiện của mỗi ý niệm trong ca từ Trịnh Công Sơn. Bằng cách cấu trúc ẩn dụ theo một trật tự ý niệm mang tính tôn ti, tầng bậc, Trịnh Công Sơn đã tạo được mối liên hệ ở mặt bề sâu của tư duy mang tính đa chiều, chặt chẽ và lôgic, trong đó mạng lưới các ẩn dụ tương hợp với nhau theo một lôgic nhất quán để cấu trúc hóa nên ý niệm cơ sở ở bậc thượng danh.
Kết quả nghiên cứu của luận án ngoài ý nghĩa giúp người đọc, người nghe hiểu sâu sắc hơn về âm nhạc và con người của Trịnh Công Sơn, còn có thể ứng dụng vào việc giảng dạy trong lĩnh vực phong cách học, phong cách sáng tác ca từ.
