THÔNG TIN TÓM TẮT VỀ NHỮNG KẾT LUẬN MỚI CỦA LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Tên đề tài: Ẩn dụ ý niệm màu sắc trong tiếng Việt
Ngành: Ngôn ngữ học
Mã số: 92 29 020
Nghiên cứu sinh: Nguyễn Thị Liên
Cán bộ hướng dẫn: 1. PGS.TS Trương Thị Nhàn; 2. PGS.TS Trần Văn Sáng
Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế
Những kết luận mới của luận án
– Màu sắc là một trong những phạm trù tri nhận mang đặc trưng văn hóa dân tộc. Về mặt lý luận, việc ứng dụng lý thuyết Ngôn ngữ học tri nhận vào việc nghiên cứu ẩn dụ ý niệm màu sắc trong tiếng Việt làm phong phú thêm những hiểu biết về ẩn dụ ý niệm và phạm trù màu sắc trong tiếng Việt. Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần khẳng định một cách tiếp cận mang tính chất liên ngành về quan hệ bộ ba ngôn ngữ – tư duy – văn hóa trong ngôn ngữ học hiện đại.
– Ẩn dụ ý niệm màu sắc được khảo sát chia làm 3 miền ý niệm đích: con người, đời sống xã hội và hiện tượng tự nhiên. Kết quả nghiên cứu ghi nhận, các ẩn dụ ý niệm gắn với các màu cơ bản chiếm tỉ lệ cao hơn hẳn các màu phái sinh trong tiếng Việt. Trong đó, miền đích con người nhận được nhiều nhất sự ánh xạ từ miền nguồn màu sắc với các màu xanh, trắng, đỏ, đen. Ẩn dụ ý niệm màu xanh chiếm số lượng vượt trội với 219/1040 (chiếm tỉ lệ 21,1%). Ẩn dụ ý niệm màu đỏ với 182/1040 biểu thức (chiếm tỉ lệ 17,5%).
Các ẩn dụ ý niệm màu sắc với ý niệm miền đích đời sống xã hội, hiện tương tự nhiên được cụ thể hóa thành mô hình ẩn dụ thứ cấp tương ứng các lĩnh vực kinh tế, giáo dục, chính trị -xã hội, các phạm trù thuộc hiện tượng tự nhiên: thời gian, sự vật. Trong các mô hình ẩn dụ ý niệm màu sắc về các lĩnh vực đời sống xã hội, hiện tượng tự nhiên, ẩn dụ ý niệm màu đen chiếm số lượng vượt trội với 75/1040 biểu thức (chiếm 7,2%).
– Nghiên cứu ẩn dụ ý niệm hướng đến hiểu biết về phương thức tư duy, đặc trưng văn hóa dân tộc cần thiết đặt ra sự so sánh, đối chiếu các ngôn ngữ, các nền văn hóa chứa đựng để tìm ra những điểm tương đồng và sự khác biệt, nhìn nhận chính xác tính chất đặc thù của mô hình ẩn dụ ý niệm màu sắc trong tiếng Việt vượt qua rào cản ngôn ngữ và giao tiếp đa văn hóa. Đây là những vấn đề đang chờ được khai phá trong các công trình nghiên cứu về ẩn dụ ý niệm màu sắc ở cấp độ sâu rộng hơn.
