THÔNG TIN TÓM TẮT VỀ NHỮNG KẾT LUẬN MỚI CỦA LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Tên đề tài: Ẩn dụ ý niệm miền “đồ ăn” trong tiếng Việt
Chuyên ngành: Ngôn ngữ Việt Nam
Mã số: 62.22.01.02
Nghiên cứu sinh: Nguyễn Thị Bích Hợp
Cán bộ hướng dẫn: PGS.TS. Đặng Thị Hảo Tâm
Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Những kết luận mới của luận án
– Ẩn dụ ý niệm miền “đồ ăn” trong tiếng Việt là những ẩn dụ có miền đích hoặc miền nguồn là miền ý niệm “đồ ăn”. Thông qua cấu trúc miền, điển mẫu, các mô hình tri nhận, cấu trúc hình bóng, hình nền… có thể thấy miền “đồ ăn” chủ yếu bao gồm những ý niệm cơ bản, cụ thể, gần gũi mà con người có được thông qua trải nghiệm cuộc sống; một bộ phận ý niệm có tính trực quan thấp được ý niệm hóa thông qua các ẩn dụ bản thể, ẩn dụ định hướng giúp nâng cao giá trị tri nhận. Đặc điểm này có thể lí giải vì sao “đồ ăn” là một miền nguồn phổ biến trong tiếng Việt.
– Thông qua sự vận động của 05 điển mẫu và khảo sát ngữ liệu, có thể thấy hệ thống ánh xạ ẩn dụ ý niệm miền “đồ ăn” trong tiếng Việt phần lớn được kích hoạt từ hai miền nguồn (bản thể, không gian) tới miền đích “đồ ăn” và từ miền nguồn “đồ ăn” tới ba miền đích (thời gian, con người, tự nhiên – xã hội). Ngoài ra, còn có sự pha trộn ý niệm giữa miền “đồ ăn” với các miền khác theo kiểu ba/bốn không gian tinh thần hoặc phức hợp. Từ đó, ba nhóm cơ chế ánh xạ ẩn dụ được làm rõ bao gồm: tri thức, kinh nghiệm và cơ thể.
– Hệ thống ẩn dụ ý niệm miền “đồ ăn” trong tiếng Việt đa dạng, phong phú với 49 ẩn dụ chia thành ba tiểu loại: ẩn dụ bản thể, ẩn dụ định hướng, ẩn dụ cấu trúc. Các ẩn dụ này mang tính văn hóa, tính nữ, tính ổn định về tư duy và tính sáng tạo trong văn học. Qua đó, ẩn dụ ý niệm được khẳng định là công cụ tri nhận, tư duy phổ biến, hữu dụng chứ không đơn thuần là một phương thức tu từ.
