TRANG THÔNG TIN VỀ LUẬN ÁN
Tên luận án: “Ảnh hưởng của phân hữu cơ trong cải thiện độ phì nhiêu đất năng suất trái chôm chôm (Nephelium lappaceum L.) và sự phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính”.
Chuyên ngành: Khoa học đất
Mã số: 62 62 01 03
Họ tên Nghiên cứu sinh: Võ Văn Bình
Người hướng dẫn khoa học: PGs.Ts. Lê Văn Hòa và Gs. Ts. Võ Thị Gương
Cơ sở đào tạo: Trường Đại Học Cần Thơ
1. TÓM TẮT NỘI DUNG LUẬN ÁN:
Sử dụng phân vô cơ với lượng cao trong thời gian dài góp phần suy giảm độ phì nhiêu đất liếp vườn cây ăn trái và có thể tăng sự phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính (GHG). Mục tiêu nghiên cứu của đề tài nhằm đánh giá hiệu quả của các dạng phân hữu cơ trong cải thiện một số tính chất hóa, lý, sinh học đất liếp vườn và năng suất trái chôm chôm. Đồng thời đánh giá ảnh hưởng của bón phân vô cơ và phân hữu cơ đến sự phát thải khí CO2, N2O, CH4.
Kết quả phân tích đất cho thấy pH đất, chất hữu cơ, đạm hữu dụng, đạm hữu cơ dễ phân hủy, lân hữu dụng, kali trao đổi, calcium trao đổi, magnesium trao đổi, kẽm trao đổi, phần trăm bazơ bão hòa trong đất, dung trọng đất, độ bền cấu trúc đất, hô hấp đất, sinh trưởng của cây chôm chôm ở các nghiệm thức có bón phân hữu cơ được cải thiện (p < 0,05) so với nghiệm thức chỉ sử dụng phân vô cơ. Kết quả cải thiện độ phì nhiêu đất qua ba vụ bón phân hữu cơ và vô cơ cân đối đưa đến cải thiện năng suất trái có ý nghĩa. Trong vụ thứ 2 sau bón phân hữu cơ, năng suất trái đạt cao nhất ở nghiệm thức bón phân bả bùn mía, khác biệt có ý nghĩa so với các nghiệm thức khác. Sang vụ thứ ba, bón ba dạng phân hữu cơ giúp đạt năng suất cao nhất so với chỉ bón phân vô cơ. Nghiệm thức bón phân bã bùn mía đạt 12,3 tấn.ha-1, cặn hầm ủ biogas 12,6 tấn.ha-1 và bón phân trùn quế 12,3 tấn.ha-1, khác biệt có ý nghĩa (p < 0,05) so với chỉ bón phân vô cơ, chỉ đạt 7,5 tấn.ha-1. Sau sáu vụ bón phân hữu cơ, năng suất ở các nghiệm thức bón phân hữu cơ giúp tăng cao 65 – 93% so với nghiệm thức chỉ sử dụng phân vô cơ. Trọng lượng trái được cải thiện một cách có hiệu quả ở nghiệm thức bón phân bã bùn mía và cặn hầm ủ biogas. Đường kính chồi và chiều dài của chồi tại thời điểm lá trưởng thành đều cao hơn ở các lô bón phân hữu cơ (p < 0,05). Trong vụ thứ 6 thời gian ra hoa ở các nghiệm thức bón phân hữu cơ 24 – 26 ngày so với nghiệm thức chỉ bón phân vô cơ 29 ngày (p < 0.05). Kết quả đạt năng suất rất cao ở các nghiệm thức bón phân hữu cơ đạt 133 – 145 kg.cây-1 so với nghiệm thức chỉ sử dụng phân vô cơ đạt 80 kg.cây-1. Trái to hơn, thể hiện qua số trái.kg-1 thấp hơn, ở các nghiệm thức bón phân hữu cơ (p < 0,05).
Sự phát thải khí trong điều kiện ủ đất trong phòng cho thấy có bón phân hữu cơ, kết hợp lượng N vô cơ cao trong điều kiện ẩm độ 60% lượng CO2 phát thải cao nhất. Trong khi đó, lượng N2O phát thải cao nhất ở các nghiệm thức bón phân N vô cơ, khác biệt có ý nghĩa (p < 0,05) so với các nghiệm thức bón 0,8 g hữu cơ bã bùn mía kết hợp N vô cơ. Sự phát thải khí N2O cao nhất ở ẩm độ đất 40% so với 60%. Sau bảy ngày ủ đất tổng lượng khí N2O và CO2 chuyển sang lượng CO2 tương đương, cao nhất ở các nghiệm thức bón phân N vô cơ cao hơn 480% so với các nghiệm thức bón 0,8 g hữu cơ bã bùn mía kết hợp với cùng lượng N vô cơ.
Trong điều kiện thực tế trên vườn chôm chôm, kết quả thí nghiệm cho thấy phù hợp với kết quả trong phòng, lượng CO2 phát thải cao ở tất cả các nghiệm thức có bón phân hữu cơ. Chất cặn hầm ủ biogas phát thải lượng CO2 cao nhất, kế đến là nghiệm thức bón phân bả bùn mía, phân trùn quế và thấp nhất là nghiệm thức chỉ sử dụng phân vô cơ. Đối với sự phát thải khí N2O, bón các dạng phân hữu cơ kết hợp với lượng vô cơ cân đối giúp giảm lượng khí N2O có ý nghĩa (p < 0,05). Có sự tương quan giữa nhiệt độ đất (R2 = 0,85), nhiệt độ không khí (R2 = 0,80) và sự phát thải khí CO2. Đồng thời có sự tương quan giữa ẩm độ đất (R2 = 0,91), mực nước trong mương tưới (R2 = 0,67) và sự phát thải khí N2O. Hàm lượng N-NH4 và N-NO3 trong đất ở nghiệm thức sử dụng phân vô cơ cao theo nông dân, cao hơn 1,7 – 1,9 lần so với các nghiệm thức sử dụng phân hữu cơ, là yếu tố giải thích sự tăng phát thải khí N2O.
Trên đất vườn chôm chôm, bón phân hữu cơ kết hợp lượng phân vô cơ cân đối, sự phát thải khí CO2 tăng cao so với chỉ bón vô cơ theo tập quán của nông dân. Bón phân vô cơ, sự phát thải khí N2O cao có ý nghĩa so với bón các dạng phân hữu cơ kết hợp với vô cơ cân đối. Tổng lượng phát thải khí CO2 tương đương cao, khác biệt có ý nghĩa, khi chỉ sử dụng phân vô cơ, (78,42 kg CO2-eq.ha-1) so với nghiệm thức bón bã bùn mía (45,71 kg CO2-eq.ha-1), phân trùn quế (62,19 kg CO2-eq.ha-1) và bón cặn hầm ủ biogas (51,76 kg CO2-eq.ha-1). Sự phát thải CH4 không đáng kể trên đất liếp vườn chôm chôm, trong thí nghiệm trong phòng và điều kiện thực tế.
