Tên luận án: “Các nhân tố tác động đến chất lượng kiểm toán của các doanh nghiệp kiểm toán Việt Nam theo định hướng tăng cường năng lực cạnh tranh trong điều kiện hội nhập quốc tế”.
Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 62.34.03.01
Nghiên cứu sinh: Phan Văn Dũng Khóa: NCS 2010
Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Mai Thị Hoàng Minh
Tóm tắt những đóng góp mới của luận án
So với các nghiên cứu đã thực hiện, kết quả nghiên cứu của Luận án này thể hiện các điểm mới như sau:
Về nội dung, Luận án đã tổng hợp các nghiên cứu, các quan điểm, các trường phái về chất lượng kiểm toán (CLKT), năng lực cạnh tranh (NLCT), mô hình nghiên cứu về các nhân tố tác động đến CLKT và NLCT của doanh nghiệp kiểm toán (DNKT). Đây là những nền tảng lý thuyết quan trọng để các nghiên cứu tiếp theo có thể tiếp tục phát triển trong bối cảnh ở các nền kinh tế chuyển đổi.
Về phương pháp, Luận án đã sử dụng nhiều phương pháp kết hợp để giải quyết mục tiêu đề ra. Các phương pháp tiếp cận của Tác giả mở ra hướng nghiên cứu định lượng trong kiểm toán tại Việt Nam.
Về kết quả, Luận án đã xây dựng ba mô hình các nhân tố tác động đến CLKT, NLCT và tác động của CLKT đến NLCT. Những kết quả này phần nào chứng minh các giả thuyết khoa học mà Tác giả đã xây dựng trong bối cảnh Việt Nam.
Các đóng góp mới về mặt học thuật, lý luận và những đóng góp mới rút ra từ kết quả nghiên cứu, cụ thê như sau:
(1) Những đóng góp mới về mặt học thuật, lý luận
Thứ nhất, Luận án đã tổng hợp và phát triển lý luận theo hướng đi sâu vào các nhân tố ảnh hưởng đến CLKT của các DNKT Việt Nam theo định hướng tăng cường NLCT trong tiến trình hội nhập quốc tế. Qua phân tích cơ sở lý thuyết và các nghiên cứu trong, ngoài nước kết hợp với thực tiễn ở Việt Nam, Luận án đã đưa ra các định nghĩa về CLKT và NLCT của các DNKT Việt Nam vừa chú trọng đến việc tuân thủ Chuẩn mực kiểm toán (CMKIT), đáp ứng yêu cầu của cơ quan quản lý Nhà nước, vừa góp phần nâng cao chất lượng BCTC của doanh nghiệp khách hàng. Trong Luận án, Tác giả cũng đã hệ thống hóa các nhân tố về CLKT và NLCT đã phát hiện được trong nghiên cứu và phân loại các nhân tố này theo chủ thể tác động và quá trình kiểm toán. Từ đó, có thể xem xét quá trình hình thành CLKT một cách toàn diện theo nhiều khía cạnh khác nhau.
Thứ hai, Tác giả đã đưa ra mô hình CLKT và NLCT của các DNKT Việt Nam, làm cơ sở cho việc đánh giá, đo lường tác động của các nhân tố đến CLKT, NLCT dựa trên kết quả phân tích các nghiên cứu về CLKT và NLCT trong điều kiện kinh tế xã hội của Việt Nam và đặc điểm của các DNKT Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế thế giới.
Thứ ba, Thông qua mô hình tác động của CLKT và các nhân tố CLKT đến NLCT, Tác giả đã thể hiện được sự tác động của CLKT đến NLCT. Điều này cho thấy nghiên cứu này thực sự hướng về mục tiêu phục vụ cho hoạt động kinh doanh của DNKT. Quan điểm nghiên cứu này ít được thể hiện ở các nghiên cứu trước ở Việt Nam, do mục tiêu chủ yếu của các nghiên cứu trước nhằm phục vụ cho việc đề ra các chính sách quản lý Nhà nước trong lĩnh vực kiểm toán.
Thứ tư, Luận án đã làm rõ về mặt lý thuyết, vai trò của Lý thuyết Ủy nhiệm và Lý thuyết Cung cầu đối với CLKT. Kết quả nghiên cứu cho thấy Lý thuyết Ủy nhiệm không chỉ đặt ra nhu cầu kiểm toán mà còn đặt ra yêu cầu về CLKT, trong đó chỉ phí ủy nhiệm có vai trò quan trọng trong việc lựa chọn DNKT, năng lực và trình độ của KTV, tác động đến tính độc lập và các yếu tố khác của CLKT. Bên cạch đó, Luận án đã làm rõ quan hệ cung cầu, về cả phía cung lẫn phía cầu CLKT, giá trị mang lại của kiểm toán trong việc nâng cao chất lượng BCTC cũng như đáp ứng các yêu cầu nâng cao hiệu quả quản lý của doanh nghiệp khách hàng.
Những đóng góp về mặt lý luận trên sẽ bổ sung và làm sáng tỏ những vấn đề lý luận có liên quan đến CLKT và NLCT đang được quan tâm của nhiều Nhà nghiên cứu, mở ra các định hướng nghiên cứu mới và giúp bổ sung các nội dung, quan điểm, khái niệm mới trong các tài liệu phục vụ cho việc nghiên cứu và giảng dạy.
(2) Những đóng góp mới rút ra từ kết quả nghiên cứu Thứ nhất, Định nghĩa CLKT và NLCT của DNKT Việt Nam
Trên cơ sở phân tích định nghĩa của các nghiên cứu trước kết hợp với tình hình, đặc điểm của DNKT Việt Nam, Tác giả đã đưa ra định nghĩa CLKT của DNKT Việt Nam như sau: “Chất lượng kiểm toán của DNKT Việt Nam là mức độ tuân thủ CMKIT và mức độ đảm bảo về khả năng phát hiện sai sót, báo cáo sai sót trọng yếu trên BCTC”. Bên cạnh đó, NLCT của các DNKT Việt Nam cũng được định nghĩa như sau: “NLCT của các DNKT là khả năng doanh nghiệp sử dụng và kết hợp các nguồn lực một cách hiệu quả, nắm bắt và đáp ứng kịp thời các nhu cầu của khách hàng với hiệu quả và chất lượng cao”.
Thứ hai, Khám phá các nhân tố tác động đến CLKT của DNKT Việt Nam
Mặc dù đã có một số nghiên cứu trong nước liên quan đến CLKT và đến thời điểm hiện nay, nghiên cứu này được xem là nghiên cứu khám phá đầu tiên tại Việt Nam về các nhân tố đến CLKT trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam, cơ chế quản lý Nhà nước về kiểm toán độc lập (KTĐL) và đặc điểm hoạt động của các DNKT Việt Nam.
