NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
Đề tài luận án: Các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi tuân thủ thuế của hộ kinh doanh cá thể trong các làng nghề ở Việt Nam
Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 9340201
Nghiên cứu sinh: Nguyễn Quỳnh Trang Mã NCS: NCS38.072TC
Người hướng dẫn: PGS.TS. Đàm Văn Huệ
Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
Những đóng góp mới về mặt học thuật, lý luận
Thứ nhất, theo lý thuyết hành vi có kế hoạch (Ajzen, 1991), chuẩn mực chủ quan là yếu tố có ảnh hưởng đến hành vi tuân thủ thuế (TTT) của người nộp thuế (NNT). Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu chỉ ra chuẩn mực chủ quan là yếu tố ảnh hưởng nhiều nhất đến hành vi TTT của hộ kinh doanh cá thể (KDCT) trong các làng nghề ở Việt Nam và chưa từng được nghiên cứu trước chỉ ra. Đây là đóng góp mới về mặt lý luận của luận án khi mà chuẩn mực chủ quan với đặc trưng riêng có với hộ KDCT làm nghề và kinh doanh nghề trong các làng nghề ở Việt Nam – nơi mà văn hóa “làng xã” (văn hóa gia đình và dòng tộc), văn hóa phường, hội nghề hiện hữu hàng ngày. Khi đó ảnh hưởng những người thân (trong gia đình, dòng họ, phường, hội) – những người thường có sự hỗ trợ (về mặt vật chất, trí tuệ) và dìu dắt (định hướng), làm chỗ dựa cho nhau trong cuộc sống, trong kinh doanh đối với hộ KDCT sẽ ảnh hưởng nhiều đến hành vi TTT của họ.
Thứ hai, kết quả nghiên cứu chỉ ra niềm tin vào cơ quan thuế (CQT) là biến trung gian trong mối quan hệ giữa nhận thức công bằng và hành vi TTT của hộ KDCT trong các làng nghề ở Việt Nam. Kết quả này đồng thuận với nhiều nghiên cứu trước (Alm và cộng sự, 2012; Kogler và cộng sự, 2013; Lisi, 2014), nhưng trái với nhận định niềm tin ảnh hưởng đến công bằng và dẫn đến gia tăng hành vi TTT (Jimenez và Iyer, 2016) và niềm tin vào CQT điều chỉnh mối quan hệ giữa nhận thức công bằng và tuân thủ thuế (Fadjar O.P. Siahaan,2012; Abba Ya’u và Natrah Saad, 2019). Kết quả ngày có thể hiểu, khi CQT hành động công bằng đối với NNT, sẽ nuôi dưỡng niềm tin trong họ và qua đó kích thích hành vi TTT.
Thứ ba, kết quả nghiên cứu chỉ ra khả năng bị kiểm tra, thanh tra thuế ảnh hưởng đến hành vi TTT bắt buộc, nhưng ảnh hưởng này chỉ rõ ràng khi nhận thức về quyền lực của CQT ở hộ KDCT trong các làng nghề ở Việt Nam là cao. Kết quả nghiên cứu này phù hợp với bối cảnh ở Việt Nam khi mà hoạt động kiểm tra thuế được thực hiện nhiều nhưng hành vi tuân thủ thuế ở hộ KDCT không có nhiều cải thiện (khi mà số thuế thu từ hộ KDCT vẫn chưa tương xứng với kết quả kinh doanh thực tế của các hộ KDCT) và điều này là do nhận thức về quyền lực của CQT là thấp ở hộ KDCT.
Đóng góp về mặt thực tiễn
Dựa trên kết quả nghiên cứu, luận án đưa ra một số khuyến nghị nhằm thúc đẩy hành vi TTT ở hộ KDCT trong các làng nghề ở Việt Nam: (i) CQT cần tăng cường phối hợp với tổ chức phường, hội ở xã/phường tổ chức hội nghị chuyên đề cập nhật các chính sách pháp luật thuế mới (sửa đổi, bổ sung) để thông tin kịp thời đến hộ KDCT và để hộ KDCT hiểu, thực hiện theo đúng quy định của pháp luật; (ii) Định kỳ, CQT rà soát các trường hợp hộ KDCT có dấu hiệu rủi ro cao để lựa chọn, bổ sung vào kỳ kế hoạch thanh tra kiểm tra điều chỉnh hàng năm hoặc thanh tra đột xuất; (iii) các biện pháp xử phạt đối với những hành vi gian lận thuế cần nghiêm minh và mức phạt ở lần sau cao hơn nhiều lần so với lần đầu để từ đó góp phần gia tăng hành vi TTT của hộ KDCT.
