THÔNG TIN TÓM TẮT VỀ NHỮNG KẾT LUẬN MỚI CỦA LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Tên đề tài: Đặc điểm cấu trúc – ngữ nghĩa và lập luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt
Chuyên ngành: Ngôn ngữ học
Mã số: 9.22.90.20
Nghiên cứu sinh: Vũ Thị Hương Giang Cán bộ hướng dẫn:
1. PGS.TS. Nguyễn Thị Lương
2. PGS.TS. Phạm Văn Tình
Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Những kết luận mới của luận án
1. Về đặc điểm cấu trúc, câu đố về động thực vật trong tiếng Việt là một văn bản đặc biệt vì ngoài số ít câu đố có cấu tạo đủ ba phần như cấu tạo của một văn bản thông thường, thì đa số chúng chỉ gồm phần thân và phần kết. Câu đố thường có cấu trúc đồng dạng trong lời đố.
2. Nghĩa của câu đố là sự tổng hợp nghĩa của các phát ngôn lại với nhau. Nghĩa của lời giải chính là nghĩa chiếu vật. Qua lời giải, thế giới động thực vật hiện lên vô cùng phong phú, đa dạng, gần gũi, gắn bó với đời sống người dân. Còn đặc trưng ngữ nghĩa của lời đố chính là đặc điểm được chọn làm miêu tả tố, giúp quy chiếu vật đố. Các đặc điểm được chọn đưa vào câu đố có thể mang tính trực tiếp hoặc gián tiếp, nhưng đều phản ánh tư duy trực quan sinh động của người Việt.
3. Mỗi câu đố về động thực vật trong tiếng Việt là một lập luận (chủ yếu là lập luận miêu tả), ở đó kết luận (lời giải) luôn luôn ngầm ẩn, buộc người giải phải suy luận để tìm ra. Cấu trúc lập luận trong câu đố có thể là cấu trúc tường minh nhưng thường là cấu trúc hàm ẩn. Cơ sở lập luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt thường là các lẽ thường, hoặc theo tư duy sáng tạo riêng.
4. Để giải mã câu đố, cần dựa vào đặc điểm cấu trúc (hình thức), đặc điểm nội dung cũng như cách thức lập luận của nó.
Khả năng ứng dụng trong thực tiễn của đề tài
Kết quả của đề tài sẽ góp phần nâng cao công tác biên soạn sách giáo khoa tiếng Việt cho học sinh phổ thông (đặc biệt trong bối cảnh Bộ Giáo dục và Đào tạo đang xây dựng chương trình và biên soạn bộ sách Ngữ văn mới), giáo trình giảng dạy tiếng Việt, phục vụ cho đào tạo ngôn ngữ học ở bậc cử nhân và sau đại học, biên soạn sách tham khảo phục vụ phân tích giảng văn trong nhà trường.
Ngoài ra, kết quả của luận án có giá trị hữu ích, phục vụ tốt trong nghiên cứu giảng dạy, khai thác câu đố nói riêng, văn học dân gian nói chung từ góc nhìn ngôn ngữ học.
