THÔNG TIN LUẬN ÁN
Tên luận án: Đánh giá khả năng cung cấp lân của đất lúa trong điều kiện bón giảm lân, tưới khô-ngập luân phiên và luân canh với cây màu
Chuyên ngành: Khoa học đất. Mã số: 62 62 01 03.
Họ tên nghiên cứu sinh: Vũ Văn Long
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Châu Minh Khôi.
Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Cần Thơ.
1. Tóm tắt nội dung luận án
Đề tài được thực hiện nhằm mục tiêu khuyến cáo bón phân P hợp lý cho đất canh tác lúa khi áp dụng các giải pháp thích ứng với điều kiện thiếu nước tưới trong mùa khô ở ĐBSCL dựa trên cơ sở đánh giá khả năng cung cấp P hữu dụng của đất trong điều kiện bón giảm phân P, áp dụng biện pháp tưới ngập-khô xen kẽ và luân canh với cây trồng cạn. Các mục tiêu cụ thể của đề tài bao gồm:
(1) Đánh giá ảnh hưởng của bón giảm phân P đến khả năng cung cấp P của đất và năng suất lúa;
(2) Đánh giá ảnh hưởng của biện pháp tưới ngập-khô xen kẽ đến khả năng cung cấp P của đất và năng suất lúa;
(3) Đánh giá ảnh hưởng của kết hợp biện pháp tưới ngập-khô xen kẽ và bón giảm phân P đến khả năng cung cấp P của đất và năng suất lúa;
(4) Đánh giá ảnh hưởng của biện pháp luân canh cây rau màu trên nền đất lúa đến khả năng cung cấp P của đất. Thí nghiệm bón giảm phân P, tưới ngập-khô xen kẽ, kết hợp ngập-khô xen kẽ và bón giảm phân P được thực hiện trên cùng một ruộng thí nghiệm tại ba địa điểm, gồm (1) đất phù sa trồng lúa ba vụ/năm tại huyện Hòa Bình tỉnh Bạc Liêu, (2) đất phù sa trồng lúa ba vụ tại quận Ô Môn, Thành phố Cần Thơ và (3) đất phèn hoạt động tại huyện Tri Tôn tỉnh An Giang. Thí nghiệm bón giảm phân P thực hiện liên tiếp trong 7 vụ từ ĐX 2011-2012 đến ĐX 2013- 2014. Thí nghiệm đồng ruộng được bố trí theo khối hoàn toàn ngẫu nhiên gồm 04 nghiệm thức và 3 lần lặp lại cho mỗi nghiệm thức. Các nghiệm thức bao gồm: (P1) không bón phân P, (P2) bón 20 kg P2O5/ha, (P3) bón 40 kg P2O5/ha và (P4) bón 60 kg P2O5/ha tương đương liều lượng phổ biến của nông dân tại điểm thí nghiệm. Trong mỗi vụ, phân tích hàm lượng P hữu dụng trong đất vào giai đoạn lúa trổ và hàm lượng P trong hạt, P trong rơm. Tổng hấp thu P và năng suất rơm, hạt cũng được phân tích sau mỗi vụ. Sau 7 vụ canh tác, thu thập mẫu đất trên các nghiệm thức được bón phân P với liều lượng khác nhau để đánh giá sự thay đổi về hàm lượng P hữu dụng, tổng P tích lũy trong đất, độ bão hòa P của đất và tốc độ cung cấp P hữu dụng cho cây trồng. Thí nghiệm áp dụng biện pháp tưới ngập-khô xen kẽ và kết hợp giữa biện pháp tưới ngập-khô xen kẽ và bón giảm phân P được thực hiện trong 2 vụ ĐX 2011-2012 và vụ ĐX 2013-2014. Thí nghiệm được bố trí khối hoàn toàn ngẫu nhiên theo thể thức lô chính-phụ với 2 nhân tố: Nhân tố chính là quản lý nước và nhân tố phụ là bón giảm lượng phân P. Nhân tố quản lý nước bao gồm 3 chế độ tưới và 3 lần lặp lại: (NT+5) tưới ngập giống nông dân, (NT-15) tưới khi mực nước ruộng giảm xuống -15 cm so với mặt ruộng và (NT-30) tưới khi mực nước ruộng giảm xuống -30 cm so với mặt ruộng; Nhân tố về phân bón được bố trí bốn nghiệm thức P1, P2, P3 và P4 với liều lượng phân P tương tự như thí nghiệm bón giảm phân P. Phân tích hàm lượng P hữu dụng trong đất và giai đoạn lúa trổ và hàm lượng P trong hạt, trong rơm lúc thu hoạch. Sinh khối rơm và năng suất lúa cũng được ghi nhận. Ảnh hưởng của các mức độ tưới ngập-khô xen kẽ đến sự thay đổi về pH và EC trong nước và trong đất cũng được ghi nhận trong suốt vụ lúa. Thí nghiệm đánh giá ảnh hưởng của biện pháp luân canh cây rau màu trên nền đất lúa đến khả năng cung cấp P của đất được thực hiện trên vùng đất phù sa trồng lúa ba vụ tại huyện Hòa Bình, tỉnh Bạc Liêu. Cây rau màu được trồng vào vụ ĐX 2013-2014 bao gồm 4 nghiệm thức: Luân canh Lúa với (1) Bắp; (2) Đậu nành; (3) Mè; và (4) nghiệm thức đối chứng độc canh lúa. Mẫu đất được lấy sau vụ luân canh cây rau màu để phân tích hàm lượng P hữu dụng. Các chỉ tiêu về pH, EC, Fe hoạt động cũng được phân tích trong giai đoạn luân canh cây rau màu.
Kết quả thí nghiệm cho thấy P hữu dụng trong đất khác biệt không có ý nghĩa thống kê khi không bón phân P hoặc bón ở liều lượng thấp 20 – 40 kg P2O5/ha so với mức bón phổ biến 60 kg P2O5/ha trong6 vụ lúa liên tiếp. Trong 7 vụ lúa liên tiếp, hàm lượng P trong rơm và trong hạt thay đổi không ý nghĩa khi áp dụng bón phân P với các liều lượng khác nhau. Sau 7 vụ lúa, không bón P và bón 20 kg P2O5/ha làm giảm hàm lượng P tổng trong đất so với thời điểm bắt đầu thí nghiệm. Ngược lại, bón 60 kg P2O5/ha làm gia tăng hàm lượng P tổng trong đất. Bón phân P ở liều lượng 40 kg P2O5/ha có thể giúp duy trì được quỹ P trong đất và bổ sung lượng P mất đi trong đất do cây trồng hấp thu. Khả năng hấp phụ P tối đa trên đất phèn hoạt động tại An ở ngưỡng 2000 mg P/kg và cao hơn khả năng hấp phụ P phụ tối đa trên đất phù sa tại Bạc Liêu (625-667 mg P/kg) và tại Cần Thơ (588-625 mg P/kg). Áp dụng các liều lượng bón phân P khác nhau sau 7 vụ liên tiếp không thay đổi có ý nghĩa khả năng hấp phụ P tối đa của các nhóm đất thí nghiệm. Kết quả của nghiên cứu đã cho thấy đất tại Cần Thơ và Bạc Liêu có khả năng rửa trôi P ra môi trường nếu tiếp tục duy trì sử dụng 60 kg P2O5/ha trong canh tác lúa
