TRANG THÔNG TIN VỀ LUẬN ÁN
Tên luận án: Đánh giá tính khả thi các yêu cầu của chuẩn SRP trong canh tác lúa ở Đồng bằng sông Cửu Long
Chuyên ngành: Phát triển nông thôn Mã số: 9620116
Họ tên nghiên cứu sinh: Bùi Chúc Ly Khoá: 2021-2024
Họ và tên người hướng dẫn chính: TS. Nguyễn Hồng Tín
Họ và tên người hướng dẫn phụ: TS. Vũ Anh Pháp
Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Cần Thơ.
1. Tóm tắt nội dung luận án
Sản xuất lúa gạo có vai trò quan trọng không chỉ đối với an ninh lương thực quốc gia mà còn là nguồn sinh kế chính của người dân nông thôn tại Đồng bằng sông Cửu Long. Tiêu chuẩn sản xuất lúa gạo bền vững SRP được đưa vào áp dụng với mong muốn giúp giải quyết các thách thức trong sản xuất nhằm hướng đến sản xuất lúa bền vững cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Tuy nhiên, vì đây là tiêu chuẩn mới và mang tính bao quát toàn cầu nên cần được nghiên cứu đánh giá khả năng áp dụng trước khi thúc đẩy mở rộng tại Đồng bằng sông Cửu Long.
Nghiên cứu được thực hiện tại hai tỉnh An Giang và Đồng Tháp, sử dụng phương pháp tiếp cận hệ thống kết hợp với tiếp cận có sự tham gia để phân tích tổng hợp tính khả thi của việc áp dụng và mở rộng áp dụng tiêu chuẩn SRP. Nghiên cứu lấy nông dân là đối tượng trọng tâm. Số liệu được thu thập thông qua phỏng vấn trực tiếp 200 nông dân và thảo luận nhóm với bốn nhóm nông dân tại bốn huyện Thoại Sơn và Tri Tôn thuộc tỉnh An Giang và Cao Lãnh, Tháp Mười thuộc tỉnh Đồng Tháp để đánh giá mức độ áp dụng, sự phù hợp và khả năng mở rộng của tiêu chuẩn SRP. Đồng thời, nghiên cứu cũng thực hiện tham vấn đối với cán bộ lãnh đạo ngành nông nghiệp tỉnh để xem xét định hướng của địa phương đối với việc mở rộng áp dụng tiêu chuẩn SRP và phỏng vấn KIP với đại diện 2 doanh nghiệp tiêu thụ lúa để tìm hiểu tiềm năng tiêu thụ lúa gạo SRP. Nhiều phương pháp phân tích được sử dụng để làm rõ kết quả nghiên cứu như thống kê mô tả, kiểm định T-Test, ANOVA, phân tích SWOT, hồi quy tuyến tính bội và công cụ phân tích mô phỏng khả năng nhân rộng ADOPT.
Tổng hợp các kết quả trong nghiên cứu này cho thấy, việc áp dụng tiêu chuẩn SRP trong canh tác lúa tại ĐBSCL là khả thi vì (1) khả năng tuân thủ của nông dân cao, (2) mang lại lợi ích kinh tế cho nông hộ và (3) phù hợp với điều kiện sản xuất, định hướng của chính sách phát triển sản xuất lúa gạo của Việt Nam và xu hướng tiêu dùng gạo hiện tại và tương lai. Mức độ tuân thủ tiêu chuẩn SRP của nông dân ĐBSCL khá cao với điểm bình quân đạt được là 84,7 điểm và có 7% nông dân đạt công bố sản xuất bền vững. Kết quả phân tích hiệu quả tài chính cũng cho thấy nông dân đạt sản xuất bền vững có lợi nhuận cao hơn nông dân sản xuất đạt hướng bền vững và chưa đạt tiêu chuẩn SRP. Sự phù hợp của tiêu chuẩn SRP được đánh giá trên cả 3 khía cạnh bao gồm sự phù hợp với điều kiện sản xuất của nông dân, định hướng của chính sách và nhu cầu của thị trường cho thấy, việc mở rộng áp dụng tiêu chuẩn SRP được sự ủng hộ về mặt chính sách ở cả 2 cấp độ quốc gia và địa phương. Gạo SRP cũng ngày càng được quan tâm bởi người tiêu dùng. Tuy nhiên, chưa có kênh tiêu thụ riêng cho lúa SRP đang là rào cản lớn nhất về mặt thị trường thu mua. Bên cạnh đó, sự phức tạp của tiêu chuẩn SRP cũng là rào cản quan trọng hạn chế việc áp dụng của nông dân. Đặc biệt, trong 41 yêu cầu có 12 yêu cầu được cho là không phù hợp cần được xem xét không áp dụng khi thực hành tiêu chuẩn SRP tại ĐBSCL.
Nghiên cứu cũng đã tìm ra các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ áp dụng của nông dân, đồng thời đề xuất một số giải pháp nhằm thúc đẩy mở rộng áp dụng tiêu chuẩn SRP tại ĐBSCL.Kết quả phân tích hồi quy tuyến tính bội cũng đã xác định được 6 yếu tố ảnh hưởng đến mức độ áp dụng của tiêu chuẩn SRP đối với nông dân vùng khảo sát gồm: (1) Trình độ học vấn, (2) diện tích trồng lúa, (3) tham gia HTX, (4) ghi chép nhật ký, (5) bơm tưới tập thể và (6) liên kết tiêu thụ. Đồng thời trong dài hạn, thông qua công cụ ADOPT, khả năng chấp nhận áp dụng tiêu chuẩn SRP được dự đoán có thể mở rộng đến 94% cộng đồng sau 27 năm khi có những nông dân đầu tiên trong cộng đồng tham gia áp dụng. Thông qua phân tích ma trận SWOT một số giải pháp thúc đẩy mở rộng áp dụng tiêu chuẩn SRP đã được đề xuất trong nghiên cứu như: Thực hiện các dự án mở rộng áp dụng tiêu chuẩn SRP, xây dựng các vùng nguyên liệu lúa sản xuất theo tiêu chuẩn SRP; điều chỉnh các yêu cầu không phù hợp, thúc đẩy cơ giới hóa và ứng dụng công nghệ thông minh trong sản xuất, tăng cường năng lực nông hộ; phát triển các dịch vụ tư vấn sản xuất lúa…
Từ khóa: Tiêu chuẩn SRP, sản xuất bền vững, lúa SRP, các yếu tố ảnh hưởng, ADOPT.
2. Những kết quả mới của luận án
– Ý nghĩa khoa học
Luận án đã có những đóng góp khoa học trong lĩnh vực phát triển nông thôn thôn qua việc làm sáng tỏ cơ sở lý thuyết về khả năng tiếp thu và ứng dụng kỹ thuật canh tác theo tiêu chuẩn SRP của nông dân. Bên cạnh đó, luận án cũng cung cấp những thông tin cụ thể đánh giá mức độ phù hợp và không phù hợp cho từng yêu cầu của tiêu chuẩn SRP, điều mà chưa có nghiên cứu nào trước đây thực hiện, đây sẽ là cơ sở khoa học để đề xuất những điều chỉnh phù hợp đối với tiêu chuẩn SRP cho sản xuất lúa gạo bền vững vùng ĐBSCL. Kết quả nghiên cứu của luận án là một minh chứng thuyết phục cho quá trình chuyển đổi của nông nghiệp Việt Nam theo hướng phát triển xanh, góp phần thực hiện mục tiêu NetZero về khí thải.
– Ý nghĩa thực tiễn
Nghiên cứu của luận án là nghiên cứu đầu tiên đánh giá tổng thể việc áp dụng tiêu chuẩn SRP trên nhiều khía cạnh khác nhau như chính sách, thị trường và năng lực của nông dân. Vì thế có những đóng góp nhất định đến tính khả thi của tiêu chuẩn SRP trong canh tác lúa, đây là một minh chứng khoa học rất hữu ích giúp các nhà hoạch định chính sách phần nào trả lời cho câu hỏi tiêu chuẩn SRP có phù hợp để áp dụng trong sản xuất lúa tại ĐBSCL hay không. Thêm vào đó, thông qua mô hình hồi quy tuyến tính, và công cụ ADOPT, nghiên cứu cũng phát hiện ra nhiều yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến việc áp dụng và mở rộng tiêu chuẩn SRP. Đây sẽ là cơ sở giúp các nhà hoạch định chính sách tham khảo để đưa ra các giải pháp phù hợp góp phần thúc đẩy sản xuất lúa gạo bền vững cho khu vực ĐBSCL.
– Đối tượng thụ hưởng
Kết quả nghiên cứu nhằm cung cấp những đánh giá khoa học đối với việc mở rộng áp dụng tiêu chuẩn sản xuất lúa gạo bền vững, góp phần thúc đẩy sản xuất lúa gạo bền vững cho vùng ĐBSCL nhằm cải thiện sinh kế, đời sống và môi trường sản xuất cho nông dân và hình thành vùng nguyên liệu an toàn cho người tiêu dùng gạo ở Việt Nam và trên toàn thế giới. Bên cạnh đó, kết quả của luận án sẽ là nguồn tư liệu tham khảo cho Ngành nông nghiệp các tỉnh vùng Đồng bằng sông Cửu Long trong chọn lựa các giải pháp thúc đẩy sản xuất lúa gạo bền vững.
3. Các vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu
Nghiên cứu trong luận án này chủ yếu tập trung vào đánh giá các khía cạnh chính sách và kinh tế đối với việc mở rông áp dụng tiêu chuẩn SRP. Vì thể, để đánh giá sự bền vững lâu dài, cần tiếp tục các nghiên cứu đánh giá tác động cải thiện môi trường và các yếu tố về công bằng xã hội trong việc áp dụng tiêu chuẩn SRP để làm rõ thêm hiệu quả bền vững của tiêu chuẩn SRP trong sản xuất lúa gạo. Đồng thời, cần có những nghiên cứu đánh giá lại khả năng áp dụng của nông dân khi thực hiện các giải pháp can thiệp được đề xuất trong nghiên cứu này.
