TRÍCH YẾU LUẬN ÁN
PHẦN MỞ ĐẦU:
Họ tên NCS: Nguyễn Song Tú
Tên đề tài luận án: Hiệu quả bổ sung vitamin A liều cao cho bà mẹ sau sinh đến tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng của mẹ và trẻ tại huyện Phú Bình Thái Nguyên
Chuyên ngành: Dinh dưỡng – Mã số: 62.72.03.03
Người hướng dẫn: PGS.TS. Lê Danh Tuyên (Viện Dinh dưỡng Quốc gia), TS. Frank Wieringa (Viện Nghiên cứu và phát triển – Pháp)
Tên cơ sở đào tạo: Viện Dinh dưỡng Quốc Gia
PHẦN NỘI DUNG
Mục đích và đối tượng nghiên cứu: Thiếu vi chất dinh dưỡng là vấn đề sức khoẻ cộng đồng quan trọng nhất trên thế giới. Từ năm 1997, Tổ chức Y tế thế giới đã triển khai một trong những giải pháp quan trọng là bổ sung vitamin A liều cao cho bà mẹ 200.000 IU trong vòng 8 tuần đầu sau sinh, để cải thiện tình trạng vitamin A của bà mẹ và trẻ. Tuy nhiên, một vài nghiên cứu từ năm 1998 đến năm 2010, thấy can thiệp vitamin A liều cao cho bà mẹ ngay sau sinh, không có hiệu quả cải thiện tình trạng vitamin A ở mẹ và trẻ 6 tháng tuổi. Sự khác biệt về kết quả giữa các nghiên cứu có thể do sự khác biệt về thời điểm bổ sung vitamin A, bổ sung trong 1 tuần sau sinh không ảnh hưởng tới tình trạng vitamin A. Trong khi những nghiên cứu khác bổ sung tại thời điểm từ 1-6 tuần sau đẻ. Vì vậy chúng tôi giả thuyết rằng, không hiệu quả trong can thiệp bổ sung vitamin A liều cao 1 tuần sau đẻ là do thời gian can thiệp và đáp ứng pha cấp tính, một phản ứng cơ thể chống lại viêm hoặc nhiễm trùng. Do vậy, nghiên cứu được tiến hành trên phụ nữ có thai từ 26-30 tuần huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên với các mục tiêu sau: Mô tả tình trạng dinh dưỡng, thiếu vitamin A, thiếu máu ở phụ nữ có thai thời điểm 26-30 tuần và so sánh hiệu quả của bổ sung vitamin A liều cao cho bà mẹ trong tuần đầu hoặc 6 tuần sau sinh lên tình trạng Vitamin A, tình trạng thiếu máu, tình trạng dinh dưỡng của mẹ và trẻ 6 tháng tuổi.
Các phương pháp nghiên cứu: Thiết kế nghiên cứu gồm 2 giai đoạn song song, phụ thuộc vào tuần thai của PNCT và thời điểm sinh của bà mẹ đó là nghiên cứu mô tả cắt ngang và nghiên cứu thử nghiệm can thiệp cộng đồng (thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng, mù kép), được tiến hành tại 8 xã của huyện Phú Bình, Thái Nguyên trong thời gian từ tháng 1/2011 đến tháng 12/2015. Sử dụng phương pháp tính cỡ mẫu để xác định tình trạng thiếu vitamin A, thiếu máu; xác định sự khác biệt mong muốn về hàm lượng vitamin A sữa mẹ, vitamin A huyết thanh (SR) và chỉ số MRDR mẹ và trẻ của hai nhóm sau can thiệp và sự khác biệt mong muốn về tỷ lệ dự trữ vitamin A trong gan thấp ở trẻ của hai nhóm sau khi can thiệp. Điều tra sàng lọc toàn bộ phụ nữ có thai từ 26-30 tuần của 8 xã, chọn được 424 PNCT, và sau đó có 380 cặp mẹ con đủ điều kiện tham gia, phân vào 2 nhóm: Nhóm VA tuần 1: nhận 1 viên vitamin A 200.000 IU tuần đầu sau sinh (và 1 viên giả dược vào 6 tuần sau sinh), hoặc Nhóm VA tuần 6: Uống 1 viên vitamin A 200.000 IU vào 6 tuần sau sinh (và 1 viên giả dược tuần đầu sau sinh).
Các số liệu thu thập: Đối với bà mẹ: Lấy máu (3 lần): lần 1 (26-30 tuần); lần 2 (sau sinh 1 tuần ±3 ngày); lần 3 (sau sinh 6 tháng ± 2 tuần); lấy máu tĩnh mạch xét nghiệm 2 chỉ số Hb, Retinol huyết thanh ở lần 1 và lần lấy máu 3; tỷ số MRDR lần 3 và xét nghiệm 3 chỉ số CRP, AGP, ACT ở tất cả các lần lấy máu.+ Lấy mẫu sữa (2 lần): lần 1 (1 tuần±3 ngày); lần 2 (6 tháng ± 2 tuần) để xét nghiệm chỉ số retinol trong sữa mẹ.
Khuyến nghị:
Bổ sung vitamin A cho phụ nữ liều cao 200.000 IU tại thời điểm 6 tuần sau sinh là giải pháp ưu việt hơn so với bổ sung ở 1 tuần sau sinh trong cải thiện tình trạng vitamin A mẹ và trẻ; hiệu quả cải thiện đồng thời phụ thuộc nhiều vào việc bú sữa mẹ của trẻ. Do đó, bên cạnh bú sữa mẹ, bổ sung vitamin A cho mẹ và trẻ có thể là giải pháp hữu hiệu cần thực hiện ở vùng có tỷ lệ thiếu vitamin A cao ở trẻ nhỏ. Cần tiếp tục nghiên cứu sâu hơn trong bổ sung vitamin A cho trẻ dưới 6 tháng tuổi, tạo cơ hội bù đắp thiếu hụt vitamin A từ rất sớm cho trẻ.
Những đóng góp của luận án:
1. Nghiên cứu so sánh hiệu quả của hai phác đồ bổ sung vitamin A liều cao cho bà mẹ ở 6 tuần và 1 tuần sau sinh là nghiên cứu đầu tiên ở Việt Nam, cũng như trên thế giới triển khai so sánh về thời điểm bổ sung vitamin A.
2. Kết quả nghiên cứu đã cung cấp bộ số liệu về hiệu quả của bổ sung vitamin A liều cao 200.000 IU ở tuần 6 sau sinh- một thời điểm can thiệp phù hợp hơn so với giai đoạn 1 tuần sau sinh, khi các can thiệp hiện nay đang bổ sung vitamin A trong vòng 1 tháng sau sinh. Kết quả của nghiên cứu này đã đóng góp cơ sở lý luận và thực hành cho việc đề xuất một phác đồ can thiệp mới nhằm cải thiện tình trạng vitamin A ở các vùng có tỷ lệ thiếu vitamin A ở trẻ cao
