THÔNG TIN LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Tên đề tài luận án tiến sĩ: Lập luận trên diễn đàn Quốc hội qua những phiên chất vấn
Ngành: Ngôn ngữ Việt Nam
Mã số: 9220102
Họ và tên NCS: Nguyễn Diệu Thươngb
Người hướng dẫn khoa học:
1. GS.TS Nguyễn Đức Dân
2. PGS.TS Nguyễn Văn Lộc
Đơn vị đào tạo: Trường Đại học Sư phạm
Cơ sở đào tạo: Đại học Thái Nguyên
NHỮNG KẾT QUẢ MỚI CỦA LUẬN ÁN:
1. Luận án làm sáng tỏ một số vấn đề lý thuyết lập luận trên thế giới (lý thuyết của O. Ducrot, S. Toulmin, D. Walton, F.H.van Eemeren) qua một nghiên cứu cụ thể tại Việt Nam.
2. Luận án đã đặt ra vấn đề cần xem xét lập luận với vai trò là một hành vi ngôn ngữ phức hợp đặt trong hội thoại tranh biện tại Việt Nam.
3. Luận án cung cấp phương pháp phân tích, đánh giá lập luận, phản biện, xây dựng lập luận đặt trong bối cảnh chất vấn tại diễn đàn Quốc hội Việt Nam.
4. Đặc điểm lập luận tại Nghị trường Quốc hội qua những phiên chất vấn:
Lập luận trong các lượt lời trên diễn đàn Quốc hội qua những phiên chất vẫn có hình thức tầng bậc về cấu trúc. Luận cứ được trình bày theo 4 kiểu khuôn và được xây dựng từ những dạng chất liệu điển hình cho bối cảnh tranh luận. Thành phần chỉ dẫn lập luận đáng chú ý là các kết từ nghịch hướng đã tạo nên góc nhìn đa diện trong lập luận. Sử dụng các kết tử liệt kê là đặc tính nổi bật của lập luận trong các lượt lời trên diễn đàn Quốc hội. Các tác từ lập luận có tác dụng tăng cường sức mạnh cho lí lẽ được sử dụng hạn chế. Tác từ tình thái lại được sử dụng nhiều với thanh độ mạnh yếu khác nhau. Lí lẽ trong diễn ngôn lập luận được sử dụng đa dạng (bốn nhóm chính). Các lí lẽ kết hợp thành chuỗi. Mỗi dạng lí lẽ sử dụng được khái quát thành các sơ đồ chung là cơ sở cho quá trình tiếp nhận và tạo lập lập luận.
Sự vận động hội thoại tranh luận tại Nghị trường Quốc hội Việt Nam được khảo sát qua sự tương tác các lượt lời, phản ánh các giai đoạn tranh luận (với 8 kiểu mô hình). Hội thoại tranh luận vẫn còn những phiên chưa thể hiện được sự năng động, còn những trường hợp chưa giải quyết thầu triệt sự khác biệt ý kiến. Những tranh luận tốt thường có đặc điểm là: ngôn ngữ diễn đạt mạch lạc; câu hỏi chất vấn tốt thường có hình thức tồn tại ở dạng câu hỏi đóng hoặc câu hỏi mở nhưng đã hàm ẩn giả thuyết của người hỏi, sử dụng phương pháp lập luận thể hiện mục đích tranh luận rõ ràng, sử dụng kết hợp nhiều kiều lí lẽ (chuỗi lí lẽ), sử dụng các tác từ lập luận có tác dụng tăng cường sức mạnh lí lẽ, các biểu thức ẩn dụ tri nhận… Tranh luận chưa thuyết phục là do viện đến cảm xúc, dựa vào hoàn cảnh… không phù hợp. Luận án đã khái quát 27 kiểu sơ đồ lập luận chưa thuyết phục và 24 kiểu lược đồ phản biện.
