TRANG THÔNG TIN VỀ NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI VỀ MẶT HỌC THUẬT, LÝ LUẬN CỦA LUẬN ÁN TIẾN SĨ
1. Tên luận án: Nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn nhận dạng lũ lớn trên lưu vực sông Hồng góp phần nâng cao hiệu quả điều hành hệ thống liên hồ chứa
– Ngành: Thủy văn học
– Mã số: 9440224
2. Nghiên cứu sinh: Trịnh Thu Phương
Người hướng dẫn: PGS. TS. Hoàng Minh Tuyển; GS. TS. Ngô Đình Tuấn
Cơ sở đào tạo: Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu
3. Giới thiệu về luận án:
Hệ thống sông Hồng là hệ thống sông lớn thứ 2 của Việt Nam, quá trình phát triển của đồng bằng sông Hồng liên quan mật thiết tới nguồn nước của hệ thống sông Hồng. Các công trình hồ chứa thủy điện Sơn La, Hòa Bình, Thác Bà và Tuyên Quang là các hồ chứa khai thác đa mục tiêu, được quy định chi tiết chế độ vận hành trong Quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Hồng (Quyết định số 740/QĐ-TTg) trong đó nổi bật lên vai trò phòng chống lũ, đảm bảo an toàn hạ du đồng bằng sông Hồng, an toàn công trình và gia tăng cấp nước phục vụ sản xuất nông nghiệp vùng hạ lưu trong mùa cạn. Tuy nhiên, trong 7 hồ chứa lớn có dung tích lớn được quy định chế độ vận hành theo Quy trình, hồ chứa Lai Châu và Bản Chát chưa được quy định dành dung tích tham gia phòng, chống lũ cho hạ du. Hơn 10 năm gần đây, mực nước lũ tại Hà Nội đều ở mức thấp. Các hồ chứa đã phải để trống một lượng dung tích khá lớn trong mùa lũ để phòng lũ lớn xuất hiện. Nếu huy động được dung tích của cả hệ thống hồ chứa sẽ tạo thêm dung tích cắt giảm lũ. Mực nước trước lũ của các hồ chứa sẽ không nhất thiết phải duy trì cố định một ngưỡng trong cả thời kỳ lũ chính vụ. Mặt khác, công tác dự báo đã phát sinh hai vấn đề bất cập: độ chính xác của dự báo lũ và phân bổ dung tích hồ chứa lũ. Những đợt lũ lớn không nhận biết sớm gây khó khăn vận hành khi các hồ chứa đã đầy. Ngược lại, lũ kết thúc sớm hoặc lũ
không lớn, nhận định trước khả năng xuất hiện và quy mô lũ lớn đóng vai trò quan trọng trong quyết định tích nước. Luận án “Nghiên cứu xác định được cơ sở khoa học và thực tiễn nhận dạng lũ lớn trên lưu vực sông Hồng góp phần nâng cao hiệu quả điều hành hệ thống liên hồ chứa” đã được thực hiện nhằm nghiên cứu cơ sở nhận dạng lũ lớn đến các hồ chứa theo thời hạn 5 ngày, tháng và mùa. Cơ sở của nhận dạng lũ lớn thực hiện thông qua đường trữ nước tiềm năng lưu vực, các mối quan hệ mưa, hình thế thời tiết và khả năng xuất hiện lũ. Mô hình hồi quy nhiều biến, mô hình mạng thần kinh nhân tạo (ANN) được thiết lập trong nhận dạng lũ lớn với thông số đầu vào là các nhân tố khí hậu, hình thế thời tiết và nền lũ dựa trên chuỗi số liệu từ năm 1965-2018 của khoảng 250 trận lũ lớn. Từ cơ sở nhận dạng lũ, phương án vận hành của từng hồ và cách thức phân bổ dung tích giữa các hồ chứa nhằm phối hợp vận hành trong quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Hồng được đề xuất theo từng thời kỳ lũ nằm đảm bảo nâng cao hiệu quả phát điện, sử dụng nước, an toàn công trình và cắt lũ hạ du.
4. Liệt kê những đóng góp mới của luận án
– Luận án đã xây dựng được đường trữ nước trên các nhánh sông lớn thuộc lưu vực sông Hồng, là cơ sở nhận dạng sơ bộ khả năng xuất hiện lũ lớn trong điều kiện có hệ thống hồ chứa.
– Luận án đã đề xuất được cơ sở, phương pháp và xây dựng được công nghệ nhận dạng lũ lớn phục vụ vận hành hệ thống hồ chứa trên lưu vực sông Hồng.
– Luận án đã đề xuất hướng điều chỉnh phân bổ dung tích phòng lũ của các hồ trên sông Đà tạo cơ sơ điều chỉnh quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Hồng.
