TRANG THÔNG TIN VỀ LUẬN ÁN
Tên luận án: Nghiên cứu đặc điểm cấu trúc và dinh dưỡng của rừng ngập mặn tại Cồn Ông Trang, tỉnh Cà Mau
Chuyên ngành: Môi trường đất và nước Mã số: 62 44 03 03
Họ và tên nghiên cứu sinh: Võ Ngươn Thảo
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Trương Thị Nga
Cơ sở đào tạo: Trường Đại Học Cần Thơ
1. Tóm tắt nội dung luận án
Đề tài: “Nghiên cứu đặc điểm cấu trúc và dinh dưỡng của rừng ngập mặn tại Cồn Ông Trang, tỉnh Cà Mau” được thực hiện nhằm:
– Đánh giá được các yếu tố môi trường đất và chế độ thủy văn ảnh hưởng đến phân bố thực vật rừng ngập mặn tại Cồn Trong – Ông Trang.
– Xác định các dạng lập địa và đặc điểm cấu trúc rừng ngập mặn tại Cồn Trong – Ông Trang.
– Đánh giá được năng suất vật rụng, tiến trình phân hủy lá rụng của 3 loài thực vật Đước đôi, Mấm trắng và Vẹt tách tại 3 dạng lập địa thuộc Cồn Trong – Ông Trang.
– Xác định được thành phần Ba khía và đánh giá tập tính ăn của Ba khía qua sự chọn lựa lá rừng ngập mặn và đóng góp dinh dưỡng.
Kết quả nghiên cứu cho thấy: Đạm trong đất ở mức độ trung bình khá, dao động trung bình 0,14 – 0,19% từ đầu cồn đến cuối cồn. Đối với lân tổng số được đánh giá khá giàu từ 0,08 – 11%, tuy nhiên sự khác biệt ở 3 khu vực không nhiều. Hàm lượng chất hữu cơ khá cao, dao động trong khoảng 9,66 – 12,9% từ đầu cồn đến cuối cồn. Đối với độ mặn gần như không biến động 29,26 – 29‰. Hệ sinh thái rừng Cồn Trong – Ông Trang chịu ảnh hưởng đặc biệt bởi chế độ triều, cao trình, độ mặn. Các kết quả về đặc điểm lý hóa đất cho thấy đất phù hợp cho sinh trưởng của cây rừng ngập mặn, ở mức khá và giàu. Từ đó cho thấy các yếu tố môi trường tại Cồn Trong – Ông Trang thích hợp cho sự phân bố và đa dạng sinh học của 12 loài thân gỗ và 4 loài thân leo và thân bụi.
Nghiên cứu đã xác định được 3 dạng lập địa. Tại cuối cồn, lập địa đặc trưng thành phần cơ giới thịt pha sét, chế độ ngập sâu với số lần ngập triều là 502 lần/năm, Eh= -168,5 mV ưu thế với loài Mấm trắng. Ở giữa cồn, Đước đôi ưu thế với lập địa có thành phần cơ giới thịt trung bình, số lần ngập triều 189 lần/năm, Eh= -134 mV. Tại đầu cồn, lập địa Vẹt tách có thành phần cơ giới sét pha thịt, số lần ngập triều ít nhất là 73 lần/năm, có Eh= 69,5 mV.
Năng suất vật rụng của loài Đước đôi cao nhất là 12,98 tấn/ha/năm. Mấm trắng là 10,12 tấn/ha/năm và Vẹt tách là 9,88 tấn/ha/năm. Tích lũy đạm lần lượt ở lá Đước đôi, Mấm trắng và Vẹt tách là 0,09 tấn/ha/năm; 0,08 tấn/ha/năm và 0,06 tấn/ha/năm. Tích lũy lân không khác biệt ở 3 loại lá, 0,02 – 0,03 tấn/ha/năm. Thời gian bán phân hủy với lá Đước đôi 86 ngày; lá Mấm trắng là 75 ngày và lá Vẹt tách là 71 ngày.
Nghiên cứu đã xác định được 4 loài Ba khía thuộc họ Sesarmidae. Trong đó tại lập địa Vẹt tách hiện diện cả 4 loài trong khi 2 dạng lập địa Đước đôi và Mấm trắng chỉ hiện diện 2 loài.
Loại lá ưa thích của Sesarma sp. là lá Mấm, kế đến là lá Vẹt và lá Đước. Tốc độ tiêu thụ thức ăn theo thứ tự giảm dần từ Mấm, Vẹt, Đước. Tốc độ tiêu thụ thức ăn phụ thuộc vào kích cỡ và loại thức ăn ưa thích của Ba khía. Lá vàng được ưa chuộng hơn lá xanh.
2. Những kết quả mới của luận án
So với các công trình nghiên cứu gần đây, nghiên cứu tập trung vào một số điểm mới cơ bản như sau:
– Kết quả nghiên cứu cho thấy các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sự phân bố rừng ngập mặn Cồn Trong – Ông Trang là cao trình, tần suất và độ sâu ngập, các đặc điểm lý hóa đất với đạm tổng số 0,24%, lân tổng số 0,08 – 0,11%, hữu cơ 10,09 – 10,7%, độ mặn 19,7‰, phù hợp cho thực vật với 12 loài thân gỗ, 4 loài thân bụi và dây leo.
– Lần đầu tiên, luận án đã xác định được 3 dạng lập địa và đặc điểm của 3 lập địa này tại Cồn Trong – Ông Trang là Đước đôi, Vẹt tách và Mấm trắng. Tại lập địa Mấm trắng, số lần ngập triều/năm 502 lần, đất bị ngập thường xuyên, yếm khí, Eh: -168,5 mV, độ mặn 19,7‰, độ thuần thục: 1,32, đất dạng thịt pha sét. Lập địa Đước đôi có số lần ngập triều/năm 189 lần, Eh: -134 mV, độ mặn: 19,34‰, độ thuần thục: 1,27, đất dạng thịt pha sét. Lập địa Vẹt tách có số lần ngập triều/năm 73 lần, Eh: 69,5 mV, độ mặn: 19,4‰, độ thuần thục: 0,78, đất dạng thịt pha sét.
Trong nghiên cứu năng suất vật rụng luận án đã đánh giá được sự đóng góp dinh dưỡng cao nhất ở loài Đước đôi với năng suất vật rụng đạt 12,98 tấn/ha/năm, trong đó năng suất vật rụng lá Đước đạt 8,767 tấn/ha/năm, đạm 90 kg/ha, lân 20 kg/ha và carbon 4.790 kg/ha. Thời gian bán hủy lá của 3 loài cây từ 71 đến 86 ngày, lá Mấm trắng có thời gian phân hủy nhanh nhất.
Lần đầu tiên luận án đã xác định được 4 loài Ba khía tại 3 dạng lập địa, Ba khía càng đỏ phân bố nhiều. Ba khía ăn cả 3 loại lá Vẹt, Đước, Mấm và ở 2 tình trạng xanh và vàng.
3. Khả năng ứng dụng trong thực tiễn
Kết quả nghiên cứu của luận án đã góp phần xác định đặc điểm môi trường đất, chế độ triều, lập địa có ảnh hưởng đến cấu trúc rừng ngập mặn tại Cồn Trong – Ông Trang làm cơ sở quan trọng cho việc quy hoạch tái trồng rừng cần dựa trên sự thích nghi với điều kiện lý hóa đất và ché độ triều phù hợp của thực vật.
Năng suất vật rụng và phân hủy lá rụng cho thấy có sự đóng góp rất lớn về dinh dưỡng cho hệ sinh thái thông qua thành phần vật rụng và sự phân hủy, trong đó lá chiếm phần lớn. Cây Đước đôi, Mấm trắng và Vẹt tách đều có vật rụng cao từ đó có tích lũy và tuần hoàn dinh dưỡng N, P, C cao, thời gian bán phân hủy từ 71- 86 ngày chỉ ra thực tế ứng dụng là cần duy trì và phục hồi hệ sinh thái rừng ngập mặn. Vật rụng và phân hủy cung cấp dinh dưỡng cho cây rừng và các sinh vật khác của hệ sinh thái.
Ba khía có sự ưa thích sử dụng 3 loại lá Đước, Mấm và Vẹt làm thức ăn và đồng thời góp phần phân cắt vật rụng trong tiến trình tuần hoàn dinh dưỡng trong hệ sinh thái rừng ngập mặn. Đây là những kết quả rất cần thiết cho các nhà quản lý than khảo trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học cụ thể là loài ba khía, hạn chế săn bắt và hạn chế phá rừng ngập mặn. Các kết quả này cũng rất cần thiết trong thực tiễn cho giáo dục cộng đồng ý thức được vai trò, chức năng rừng ngập mặn nói chung và Ba khía nói riêng.
