TRANG THÔNG TIN VỀ LUẬN ÁN
Tên luận án tiến sĩ: “Nghiên cứu đặc điểm sinh học và kỹ thuật sinh sản cá dày (Channa lucius Cuvier, 1831)”
Chuyên ngành: Nuôi trồng thủy sản nước ngọt Mã số: 62 62 03 01
Họ và tên nghiên cứu sinh: Tiền Hải Lý
Họ và tên người hướng dẫn chính: TS. Bùi Minh Tâm.
Họ và tên người hướng dẫn phụ: PGS.TS. Trần Thị Thanh Hiền
Cơ sở đào tạo: Khoa Thủy sản – Trường Đại học Cần Thơ
1. Tóm tắt nội dung luận án
Luận án “Nghiên cứu đặc điểm sinh học và kỹ thuật sinh sản cá dày (Channa lucius, Cuvier 1831)” được thực hiện từ 2010-2014 tại khoa Thủy sản – Đại học Cần Thơ. Mục tiêu của nghiên cứu nhằm xác định đặc điểm sinh học và biện pháp thích hợp trong kích thích sinh sản và ương cá dày, góp phần phát triển nghề sản xuất giống và nuôi cá dày ở Việt Nam.
Mẫu nghiên cứu đặc điểm sinh học của cá dày được thu trong 12 tháng, mỗi tháng thu khoảng 70-100 con tại huyện U Minh, tỉnh Cà Mau. Cá có chiều dài 1,5-40,5 cm, khối lượng 0,05-680g/con. Kết quả nghiên cứu đã xác định được phương trình sinh trưởng của cá W= 0,0053L3,18435, với hệ số tương quan R2 = 0,9591. Tương quan giữa chiều dài ruột với chiều dài thân (RLG) là 0,61), phổ thức ăn của cá dày gồm có cá con (56,9%), giáp xác (14,8%), giun (14,7%), nhuyễn thể (7,3%) và chất vẩn (6,3%). Kết quả xác định được chiều dài thành thục đầu tiên của cá dày đực là 21,3952 cm và cá cái là 21,3958 cm. Cá dày là loài cá đẻ nhiều đợt trong năm và mùa vụ sinh sản tập trung vào tháng 5-6. Sức sinh sản tuyệt đối trung bình của cá dày 2.065 trứng.con-1 và sức sinh sản tương đối trung bình 13.105±3.849 trứng.kg-1.
Sau 4 tháng nuôi, cá thành thục khi nuôi vỗ bằng thức ăn công nghiệp và cá tạp. Nhưng cá nuôi bằng cá tạp có tỷ lệ thành thục cao hơn (75,0%), hệ số thành thục đạt 3,61% và sức sinh sản tuyệt đối trung bình là 5.764 trứng.con-1. Kết quả nghiên cứu bước đầu đã có hiệu quả cao với tỷ lệ cá đẻ 83,3%, tỷ lệ thu tinh 95,3% và tỷ lệ nở 82,6%, nếu tiêm cho cá với liều 2000 UI HCG.kg-1 kết hợp với điều chỉnh pH ở mức 5,5-6,0.
Chỉ số lựa chọn thức ăn (E) của cá dày từ khi hết noãn hoàng đến 30 ngày tuổi cũng thay đổi; từ ngày tuổi thứ 2-4 Brachionus spp., Lepadella spp. (Rotifera) và ấu trùng Nauplius là thức ăn ưa thích nhất với chỉ số lựa chọn thức ăn từ 0,52-0,79. Từ sau 6 ngày tuổi, Cladocera và Copepoda được cá chọn làm thức ăn với chỉ số (E) từ 0,05-0,88, nhưng ấu trùng Nauplius thì không được cá lựa chọn làm thức ăn. Còn Copepoda là thức ăn của cá từ ngày 18 trở đi với chỉ số E 0,22-0,91. Trái ngược lại, ở thời điểm này nhóm ấu trùng Nauplius không được cá chọn với chỉ số E từ -1,0 đến -0,06. Tương tự như vậy Brachionus spp. cũng không được cá chọn làm thức ăn từ sau 18 ngày tuổi và chỉ số E của loại thức ăn này từ -0,83 đến -0,22. Kết quả nghiên cứu cũng thấy trong suốt thời gian thí nghiệm không ghi nhận được thức ăn thuộc nhóm Protozoa trong ống tiêu hóa của cá dày
Hệ tiêu hóa của cá hoàn chỉnh vào ngày thứ 20 sau khi nở. Thời điểm này ngoài việc cá bắt thức ăn tươi sống có kích cỡ lớn thì cá cũng có thể ăn thức ăn chế biến. Các nghiên cứu sử dụng thức ăn chế biến ương cá dày đã ghi nhận, tỷ lệ sống của cá phụ thuộc vào mật độ ương, ngày tuổi tập cho cá ăn thức ăn thức ăn chế biến. Khi ương với mật độ 1 con.lít-1 và tập cho cá ăn thức ăn chế biến từ ngày tuổi 16 trở đi với phương thức thay thế dần (20%.ngày-1) thức ăn chế biến đã cho tỷ lệ sống của cá (93,0%), tăng trưởng đặc biệt về khối lượng của cá (16,4%) cao nhất so với các nhiệm thức thức ăn còn lại.
Từ khóa: hình thái, dinh dưỡng, sức sinh sản, thụ tinh, nở, cá dày, Channa lucius,
2. Những kết quả mới của luận án
– Các công trình về nghiên cứu đặc điểm sinh học, kỹ thuật sinh sản cá dày lần đầu tiên được công bố ở Việt Nam. Nội dung của luận án gồm những điểm mới sau đây:
– Xác định được một số đặc điểm sinh học quan trọng của cá dày như đặc điểm hình thái, đặc điểm sinh học sinh trưởng, dinh dưỡng và sinh học sinh sản.
– Đặc biệt, luận án đã xác định hiệu quả của yếu tố sinh thái kết hợp việc sử dụng kích thích tố trong quá trình kích thích cá dày sinh sản
– Luận án đã thành công trong việc xác định được ngày tuổi (ngày thứ 16) phù hợp thay thế thức ăn tươi sống bằng thức ăn chế biến (TACB) với phương thức thay thế 20% TACB/ngày. Thêm vào đó, luận án cũng đã giải quyết được vấn đề dùng thức ăn công nghiệp dạng viên (GB640) để ương cá dày từ cá hương lên giống.
3. Các ứng dụng/ khả năng ứng dụng trong thực tiễn, các vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu:
Kết quả của luận án là cơ sở dữ liệu khoa học quan trọng, là nguồn tài liệu tham khảo tốt cho các nghiên cứu tiếp theo trên cá dày và một số loài cá trong họ Channidae.
Kết quả của luận án góp phần làm phong phú thêm các công trình nghiên cứu cơ bản về đặc điểm sinh học, đặc điểm phát triển ống tiêu hóa và sự chọn lựa thức ăn của cá dày ở Việt Nam.
Các kết quả về kỹ thuật sản xuất giống là cơ sở khoa học ứng dụng vào thực tế ở quy mô nông hộ cụ thể: biện pháp kỹ thuật và thức ăn nuôi vỗ cá bố mẹ, biện pháp kích thích cá sinh sản có hiệu quả và biện pháp kỹ thuật ương nuôi cá từ giai đoạn cá bột lên cá giống.
Những kết quả nghiên cứu của luận án là tư liệu tham khảo dùng cho nghiên cứu và giảng dạy môn kỹ thuật sản xuất giống và nuôi cá nước ngọt trong các trường Đại học và Cao đẳng.
Tiếp tục nghiên cứu về sự phát triển tinh sào trong các điều kiện nuôi vỗ khác nhau và nghiên cứu sự ảnh hưởng của chất kích thích sinh sản và các điều kiện sinh thái lên chất lượng tinh trùng của cá dày
