TRANG THÔNG TIN VỀ LUẬN ÁN
Tên luận án: “Nghiên cứu pheromone giới tính của sâu đục trái bưởi Citripestis sagittiferella Moore (Lepidoptera: Pyralidae) xác định cấu trúc hoá học, tổng hợp và đánh giá hiệu quả ngoài đồng”.
Chuyên ngành: Bảo vệ thực vật
Mã số chuyên ngành: 62 62 01 12;
Khóa: 2014-2108 (đợt 1).
Họ tên nghiên cứu sinh: Trần Trọng Dũng
Người hướng dẫn chính: PGs. Ts. Trần Vũ Phến
– Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Cần Thơ
1. Tóm tắt nội dung luận án
Đề tài: “Nghiên cứu pheromone giới tính của sâu đục trái bưởi Citripestis sagittiferella Moore (Lepidoptera: Pyralidae) xác định cấu trúc hoá học, tổng hợp và đánh giá hiệu quả ngoài đồng” được thực hiện từ năm 2014 đến năm 2018 đạt được kết quả sau:
– Tình hình gây hại.
Tất cả nông hộ đều nhận diện được ấu trùng, nhưng không nhận biết được thành trùng sâu đục trái. Đa số nông hộ đều cho rằng sâu đục trái xuất hiện nhiều hơn vào mùa nắng. Cỡ trái bị hại phổ biến nhất là 5-10 cm. 100% nông hộ được phỏng vấn đã áp dụng biện pháp phun thuốc hóa học để phòng trị sâu đục trái. Đa số nông dân áp dụng biện pháp phun ngừa. Thành phần côn trùng và nhện hại: Sâu đục trái là phổ biến nhất, kế đến là sâu vẽ bùa, sâu đục vỏ trái và dòi hại đọt…
+ Tỉ lệ gây hại và diễn biến gây hại của sâu đục trái bưởi C. sagittiferella: Kết quả khảo sát tại Sóc Trăng, Cần Thơ và Vĩnh Long cho thấy tỷ lệ trái bưởi bị đục từ 2,28%+3,63%. Trong đó Sóc Trăng có tỷ lệ trái bị hại nặng nhất. Giai đoạn trái có đường kính từ 5-10 cm (khoảng 1,5-3 tháng sau khi đậu trái) là mẫn cảm nhất đối với sâu đục trái so với các giai đoạn phát triển khác của trái.
+ Diễn biến tỉ lệ gây hại của sâu đục trái C. sagittiferella trên các vườn bưởi: Kết quả khảo sát cho thấy, tỷ lệ trái bị hại có tương quan với diễn biến thời tiết. Nhìn chung, tỷ lệ trái bị hại cao vào mùa nắng và thấp vào mùa mưa.
– Đặc điểm hình thái của sâu đục trái bưởi C. sagittiferella
+ Thành trùng: Thành trùng sâu đục trái C. sagittiferella thuộc dạng ngài. Thành trùng đực có kích thước nhỏ hơn thành trùng cái.
+ Trứng: Trứng sâu đục trái C. sagittiferella được đẻ rải rác hoặc thành từng cụm vào ban đêm, có hình dạng dẹt gần như tròn xếp chồng lên nhau giống vảy cá.
+ Ấu trùng: Ấu trùng bao gồm 5 tuổi qua 4 lần lột xác, màu sắc, kích thước và thời gian phát triển ở từng tuổi của ấu trùng là khác nhau.
+ Nhộng: Nhộng thuộc dạng nhộng màng được bao bọc bởi một kén tơ.
– Đặc điểm sinh học của sâu đục trái C. sagittiferella
+ Vòng đời của sâu đục trái C. sagittiferella: Trong điều kiện phòng thínghiệm, vòng đời của C. sagittiferella trải qua 4 gia đoạn gồm: Trứng, ấu trùng (gồm 5 tuổi) và thành trùng với chu kỳ sinh trưởng khoảng 28-32 ngày.
+ Tập quán sinh sống và triệu chứng gây hại: Ngài sâu đục trái C. sagittiferella vũ hóa và bắt cặp vào lúc chiều tối. Sau khi bắt cặp, ngài cái bắt đầu đẻ trứng. Trứng thường được đẻ ở vị trí từ 1/3 trái tính từ cuống trái trở xuống thành từng cụm. Ấu trùng sau khi nở sẽ đục rất nhanh vào bên trong trái, thảy phân ra bên ngoài.
Xác định pheromone giới tính của ngài sâu đục trái bưởi C. sagittiferella bằng phân tích GC-EAD và GC-MS.
+ Phân tích GC-EAD mẫu pheromone ly trích và mẫu chuẩn tổng hợp: Kết quả phân tích GC-EAD và GC-MS của mẫu pheromone ly trích từ ngài cái C. sagittiferella và mẫu chuẩn cho thấy pheromone giới tính bao gồm 3 thành phần: thành phần 1, 2 và 3 (comp. I, comp. II, comp. III) là các hợp chất E11-14:0Ac; Z11-14:OÁc và Z9,E1-14:OAc.
– Tổng hợp các thành phần pheromone giới tính của C. sagittiferella
+ Tổng hợp các hợp chất E11-14:OAc, Z11-14:OAc và Z9,E11-14:OAc.
Các hợp chất (E)-11-tetradecenyl acetate (E11-14:OAc); (2)-11-tetradecenyl acetate (Z11-14:OAc) và 29, E11-14:0Ác được tổng hợp bằng con đường thông qua phản ứng Wittig với các chất phản ứng ban đầu là hợp chất thương mại 11-bromo-undecan-1-ol và 9-bromo-1-nonanol. Hiệu suất của quá trình tổng hợp hai hợp chất Z11-14:OH và E11-14:OH là 86,7% và 89,6% đối với hợp chất 29, E11-14:0Ac.
– Hiệu quả hấp dẫn của mỗi pheromone giới tính tổng hợp đối với ngài C. sagittiferella ở điều kiện ngoài đồng
Thí nghiệm đã được tiến hành với sự phối trộn của 3 thành phần E11-14:OAc, Z11-14:OAc, Z9,E11-14:OAc, các thành phần phụ T23 (Z3,Z6,Z9-23:H) và P23 (Z3,Z6,Z9, Z12,Z15-23: H) với 17 tỷ lệ khác nhau. Kết quả cho thấy các hỗn hợp pheromone không có hiệu lực hấp dẫn ngài đực.
