THÔNG TIN VỀ NHỮNG ĐIỂM MỚI CỦA LUẬN ÁN
Đề tài luận án: “Nghiên cứu so sánh cơ quan Thanh tra Quốc hội các nước trên thế giới và khả năng áp dụng ở Việt Nam”
Chuyên ngành: Luật Hiến pháp – Hành chính
Mã số: 9.38.01.02
Nghiên cứu sinh: Thái Thị Thu Trang
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Thái Vĩnh Thắng Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Luật Hà Nội
TÓM TẮT NHỮNG ĐIỂM MỚI CỦA LUẬN ÁN
Thứ nhất, luận án là công trình quy mô đầu tiên nghiên cứu Thanh tra Quốc hội dưới góc độ so sánh. Điều này tạo ra sự khác biệt so với các nghiên cứu trong nước về Thanh tra Quốc hội trước đó. Việc tiếp cận Thanh tra Quốc hội bằng phương pháp so sánh luật giúp nghiên cứu về loại cơ quan này được bao quát, toàn diện hơn. Điều này thể hiện ở những điểm mới cụ thể sau:
Một là, việc so sánh mô hình Thanh tra Quốc hội các nước trên thế giới theo tiêu chí thời gian từ cổ điển đến hiện đại góp phần làm rõ hơn nguồn gốc ra đời và quá trình phát triển của Thanh tra Quốc hội.
Hai là, việc so sánh mô hình Thanh tra Quốc hội các nước trên thế giới theo tiêu chí không gian góp phần làm rõ mối tương quan giữa điểm đặc trưng của mô hình Thanh tra Quốc hội đối với từng khu vực quốc gia trên thế giới. Điều này có ý nghĩa quan trọng cho việc đánh giá mô hình Thanh tra Quốc hội nào là phù hợp khi xem xét vận dụng loại thiết chế này ở Việt Nam.
Ba là, nghiên cứu và tìm ra những điểm giống nhau giữa các mô hình Thanh tra Quốc hội trên thế giới góp phần làm rõ bản chất của Thanh tra Quốc hội. Có thể ngày nay thiết chế này tồn tại dưới nhiều biến thể khác nhau nhưng những điểm giống nhau chính là yếu tố cốt lõi để cấu thành cơ quan được gọi là Thanh tra Quốc hội, giúp nhận dạng và phân biệt được Thanh tra Quốc hội với các thiết chế khác.
Bốn là, nghiên cứu và tìm ra những điểm khác nhau giữa các mô hình Thanh tra Quốc hội trên thế giới góp phần chứng minh sự đa dạng, linh hoạt trong tổ chức và hoạt động của loại cơ quan này trong thực tiễn. Qua đó phản ánh khả năng “thích nghi” của Thanh tra Quốc hội với nhiều nền chính trị pháp lý khác nhau, đáp ứng nhu cầu của nhiều quốc gia trên thế giới. Điều này giúp các nhà lập pháp có căn cứ để đánh giá tính khả thi của việc thành lập Thanh tra Quốc hội ở Việt Nam.
Thứ hai, luận án là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách quy mô khả năng áp dụng Thanh tra Quốc hội ở Việt Nam. Đây có thể xem là đóng góp mới về khoa học nổi bật của luận án, có ý nghĩa tích cực trong việc hoàn thiện bộ máy Nhà nước trên phương diện nâng cao chất lượng kiểm soát quyền lực đối với cơ quan hành chính nhà nước và vấn đề bảo vệ, bảo đảm quyền con người, quyền công dân. Qua đó góp phần xây dựng thành công mô hình nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam theo Hiến pháp năm 2013. Điều này thể hiện ở những điểm mới cụ thể sau:
Một là, luận án phân tích, chứng minh nhu cầu vận dụng Thanh tra Quốc hội ở Việt Nam bằng việc chỉ ra những ưu điểm khi áp dụng Thanh tra Quốc hội trong việc nâng cao chất lượng kiểm soát quyền lực đối với cơ quan hành chính nhà nước cũng như đáp ứng mục tiêu xây dựng cơ quan nhân quyền quốc gia ở Việt Nam.
Hai là, luận án chỉ ra một cách đầy đủ cơ sở chính trị, pháp lý làm tiền đề cho việc tiếp nhận Thanh tra Quốc hội ở Việt Nam.
Ba là, luận án đề xuất mô hình Thanh tra Quốc hội cụ thể được cho là phù hợp với đặc điểm chính trị pháp lý của Việt Nam trên cơ sở đúc rút từ kết qủa nghiên cứu so sánh mô hình Thanh tra Quốc hội các nước trên thế giới.
Bốn là, không chỉ đề xuất mô hình cụ thể, luận án còn đánh giá những khó khăn, thách thức, sự tác động của Thanh tra Quốc hội đối với các cơ quan trong bộ máy Nhà nước khi cơ quan này được thành lập ở Việt Nam, cùng với việc đề ra những giải pháp cụ thể nhằm giải quyết được những khó khăn, thử thách đó. Đây là điều mà các công trình nghiên cứu đề xuất vận dụng Thanh tra Quốc hội ở Việt Nam trước đây ít hoặc chưa đề cập.
Thứ ba, ngoài những đóng góp mới cơ bản về khoa học như đã trình bày, công trình nghiên cứu còn bổ sung những phân tích, đánh giá mang tính lý luận về cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước, mối quan hệ giữa kiểm soát quyền lực nhà nước với vấn đề bảo vệ quyền con người trong nhà nước pháp quyền hiện đại; chỉ ra những điểm đặc trưng trong tổ chức và hoạt động của hệ thống cơ quan hành chính nhà nước ở Việt Nam, trên cơ sở đó xác định những yêu cầu mang tính đặc thù trong cơ chế kiểm soát quyền lực đối với loại cơ quan này. Mặt khác, việc luận án phân tích, chỉ ra những hạn chế của pháp luật trong vấn đề kiểm soát quyền lực đối với cơ quan hành chính nhà nước góp phần giúp các nhà lập pháp có thêm căn cứ để hoàn thiện các quy định pháp luật hiện hành.
