TRANG THÔNG TIN VỀ LUẬN ÁN
– Tên luận án: “Nghiên cứu sử dụng các hợp chất thiên nhiên trong phòng trừ bệnh thán thư trên trái xoài Cát Chu (Mangifera indica var Chu) sau thu hoạch”
– Ngành: Khoa học cây trồng Mã số: 62620110
– Họ tên nghiên cứu sinh: Châu Trùng Dương Khóa: 2017
– Người hướng dẫn khoa học:
TS. Lưu Thái Danh
TS. Nguyễn Thị Ngọc Trúc
– Cơ sở đào tạo: Trường Nông Nghiệp, Trường Đại học Cần Thơ.
1. Tóm tắt nội dung luận án
Bệnh thán thư là một trong những bệnh gây thiệt hại nặng cho trái xoài Cát Chu sau thu hoạch. Nấm thuộc chi Colletotrichum là tác nhân chính gây bệnh. Việc sử dụng các loại thuốc hóa học kiểm soát nấm gây bệnh sẽ kích thích sự phát triển của các chủng nấm kháng thuốc, cùng với những lo ngại về sức khỏe người tiêu dùng do dư lượng thuốc hóa học trên sản phẩm và ô nhiễm môi trường đã thúc đẩy việc tìm kiếm các giải pháp thay thế an toàn và hiệu quả. Biện pháp sử dụng hợp chất thiên nhiên nguồn gốc thực vật (tinh dầu) ức chế nấm là một trong những giải pháp khả thi. Do đó, luận án được thực hiện từ năm 2018-2023 nhằm xác định (1) Loài nấm Colletotrichum spp. có độc tính cao gây bệnh thán thư trên trái xoài Cát Chu; (2) Khả năng ức chế nấm Colletotrichum spp. gây bệnh thán thư trên trái xoài Cát Chu của tinh dầu đơn và hỗn hợp tinh dầu trong điều kiện in vitro và in vivo; (3) Hiệu quả giảm bệnh thán thư do nấm Colletotrichum spp. trên trái xoài Cát Chu của các loại tinh dầu đơn và hỗn hợp tinh dầu. Mười sáu thí nghiệm và 5 công việc được thực hiện tại Đại học Cần Thơ và Trường Cao đẳng Kinh tế-Kỹ thuật Cần Thơ. Xoài Cát Chu và nguồn nấm bệnh thán thư thu thập ở Đồng bằng sông Cửu Long, 15 tinh dầu thực vật (cam Sành, Xoàn, Mật, Navel, vỏ quế, lá quế, sả Java, sả Chanh, gừng, nghệ, vỏ bưởi, vỏ chanh, bạc hà, húng quế và ngò rí) được sử dụng để đánh giá khả năng ức chế nấm và hiệu quả giảm bệnh thán thư trên trái Xoài Cát Chu.
Hai dòng nấm gây bệnh thán thư trên trái xoài có độc tính cao được phân lập. Qua khảo sát hình thái và so sánh trình tự DNA vùng ITS với cơ sở dữ liệu gen của National Center for Biotechnology Information, hai dòng nấm tương đồng với Colletotrichum gloeosporioides và Colletotrichum scovillei.
Nồng độ ức chế tối thiểu (MIC) của tinh dầu các giống cam đối với C. gloeosporioides và C. scovillei dao động trong khoảng 4 – 8%, và nồng độ diệt nấm tối thiểu (MFC) của các loại tinh dầu cam giống nhau (16%). Khả năng ức chế sự phát triển của bệnh thán thư ở xoài tăng lên cùng với nồng độ tinh dầu cam và đạt cao nhất ở nồng độ 16% với 39,5–49,4% ức chế C. gloeosporioides và 30,4–47,5% ức chế C. scovillei.
MIC và MFC của tinh dầu sả Chanh, vỏ quế và lá quế lần lượt là 1 và 2; 0,2 và 0,8; 0,1 và 0,4 µL/mL đối với C. gloeosporioides. MIC và MFC của vỏ và lá quế đều là 0,4 µL/mL đối với C. scovillei. Hỗn hợp tinh dầu sả Chanh/lá quế (0,8/0,05; 1,2/0,025 µL/mL), sả Chanh/vỏ quế (1,2/0,025 µL/mL), tinh dầu lá quế (0,4 µL/mL), vỏ quế (0,8 µL/mL) có khả năng ức chế bệnh thán thư trên xoài (42,4–52,8%) tương đương với thuốc Antracol (Probineb 4,2 mg/mL) đối với loài C. gloeosporioides. Đối với loài C. scovillei chỉ hỗn hợp tinh dầu sả Chanh/lá quế (0,8/0,05; 1,0/0,025 µL/mL) (42,8–43%) tương đương với thuốc Antracol.
Các hỗn hợp tinh dầu sả Chanh/lá quế (0,4/0,2; 0,8/0,05; 1,2/0,025 µL/mL) và tinh dầu sả Chanh (2 µL/mL), lá quế (0,4 µL/mL) có hiệu quả giảm bệnh thán thư tương đương với thuốc Antracol (Probineb 4,2 mg/mL). Đặc biệt, xoài được phun huyền phù nấm sau đó được xử lý bằng hỗn hợp tinh dầu sả Chanh/lá quế (1,2/0,025 µL/mL) có tỉ lệ bệnh thấp hơn so với đối chứng tự nhiên (không được phun huyền phù nấm và tinh dầu). Tinh dầu sả Chanh, lá quế và vỏ quế đơn lẻ và hỗn hợp của chúng giúp duy trì độ cứng trái tốt hơn, không làm ảnh hưởng đến pH, TSS, TA, vitamin C, màu sắc thịt, vỏ trái và tỷ lệ hao hụt khối lượng so với các trái không xử lý tinh dầu.
Tóm lại, tinh dầu lá quế và vỏ quế đơn lẻ cùng với hỗn hợp của chúng với sả Chanh có thể được sử dụng làm thuốc diệt nấm sinh học để kiểm soát bệnh thán thư trên xoài giai đoạn sau thu hoạch.
2. Những kết quả mới của luận án
– Phân lập và định danh được loài nấm Colletotrichum scovillei là tác nhân mới gây bệnh thán thư trên trái xoài Cát Chu ở Đồng bằng sông Cửu Long.
– Đã xác định được thành phần hoá học và hàm lượng tinh dầu từ các nguồn thực vật khác nhau như cam Sành, cam Xoàn, cam Mật và cam Navel, vỏ quế, lá quế, sả Java, sả Chanh, gừng, nghệ, vỏ bưởi, vỏ chanh, bạc hà, húng quế và ngò rí.
– Xác định 3 loại tinh dầu (sả Chanh, lá quế và vỏ quế) cho khả năng ức chế nấm Colletotrichum spp. hiệu quả. Xác định được nồng độ tối ưu của hỗn hợp tinh dầu sả Chanh với tinh dầu lá quế hoặc vỏ quế đem lại hiệu quả tốt hơn khi sử dụng tinh dầu đơn lẻ và thuốc hóa học thương mại trong việc ức chế nấm gây bệnh thán thư trên xoài Cát Chu. Tinh dầu và hỗn hợp không ảnh hưởng đến giá trị cảm quan và chất lượng trái Xoài Cát Chu.
3. Các ứng dụng/khả năng ứng dụng trong thực tiễn, các vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu
Ứng dụng trong thực tiễn
– Từ kết quả nghiên cứu của luận án, khả năng ức chế nấm Colletotrichum sp. gây bệnh thán thư trên trái xoài sau thu hoạch của một số loại tinh dầu đơn lẻ và hỗn hợp đã được chứng minh. Luận án cung cấp thông tin hữu ích về việc sử dụng tinh dầu trong quá trình bảo quản trái xoài Cát Chu sau thu hoạch làm giảm bệnh thán thư trên trái và vẫn giữ được chất lượng của trái.
– Về thực tiễn: Kết quả đề tài có thể ứng dụng trong bảo quản trái xoài sau thu hoạch, hạn chế nấm gây bệnh thán thư, duy trì chất lượng trái.
Các vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu
– Nghiên cứu và phát triển chế phẩm từ hỗn hợp tinh dầu sả Chanh/lá quế nồng độ (0,4/0,2; 0,8/0,05; 1,2/0,025 µL/mL) và tinh dầu sả Chanh 2 µL/mL, tinh dầu lá quế 0,4 µL/mL trong phòng trừ bệnh thán thư trên xoài sau thu hoạch.
– Thử nghiệm in vivo khả năng ức chế nấm Colletotrichum sp. của các loại tinh dầu và hỗn hợp tinh dầu ở dạng hơi trên trái xoài Cát Chu.
– Thử nghiệm in vivo các loại tinh dầu và hỗn hợp tinh dầu trên trái xoài Cát Chu sau thu hoạch ở qui mô lớn hơn để ứng dụng được vào sản xuất.
