TRÍCH YẾU LUẬN ÁN TIẾN SĨ
1. Tóm tắt mở đầu
Nghiên cứu sinh: Phạm Văn Đồng
Đề tài: Nghiên cứu tổng hợp tiếng nói cho ngôn ngữ ít nguồn tài nguyên theo hướng thích nghi, ứng dụng với tiếng Mường (Speech Synthesis for Low-Resourced Languages based on Adaptation Approach: Application to Muong Language)
Ngành: Khoa học máy tính
Mã số: 9480101
Cơ sở đào tại: Đại học Bách khoa Hà Nội
2. Nội dung bản trích yếu
2.1. Mục đích và đối tượng nghiên cứu của luận án
Mục đích chính của luận án là đề xuất và áp dụng các kỹ thuật công nghệ tiên tiến trong việc tổng hợp tiếng nói cho ngôn ngữ ít tài nguyên và chưa có hệ thống chữ viết chính thức, như những ngôn ngữ của các dân tộc thiểu số tại Việt Nam. Trọng tâm nghiên cứu là tiếng Mường – một dân tộc thiểu số với dân số đông đảo nhưng tài nguyên vẫn còn nhiều hạn chế, là trường hợp minh họa cho việc áp dụng các kỹ thuật công nghệ được nghiên cứu. Do đó, luận án tập trung vào việc khảo sát, đề xuất, thửnghiệm và đánh giá các phương pháp để giải quyết những thách thức về tài nguyên dữ liệu khi xây dựng mô hình tổng hợp tiếng nói cho tiếng Mường. Điều này đòi hỏi sự liên kết chặt chẽ giữa nghiên cứu công nghệ và nghiên cứu ngôn ngữ học cơ bản, đặc biệt là ngôn ngữ học dành cho các dân tộc thiểu số.
Đối tượng nghiên cứu của luận án là các công nghệ tổng hợp tiếng nói cho ngôn ngữ ít nguồn tài nguyên, theo đó tập trung vào một số công nghệ hiện đại theo hướng thích nghi, sử dụng các phương pháp học máy và học sâu. Luận án hướng tới việc đề xuất mô hình phù hợp để thực hiện mục tiêu.
2.2. Các phương pháp nghiên cứu đã sử dụng
Phương pháp nghiên cứu thực hiện trong luận án là nghiên cứu lý thuyết kết hợp với thực nghiệm.
Về phương diện lý thuyết, luận án đã tiến hành tổng quan, phân tích và đánh giá các nghiên cứu liên quan tới công nghệ tổng hợp tiếng nói, cũng như các khía cạnh liên quan đến xử lý ngôn ngữ của những ngôn ngữ có tài nguyên hạn chế. Điều này đã giúp xác định các vấn đề cần giải quyết và đề xuất giải pháp phù hợp, dựa trên việc nghiên cứu một ngôn ngữ cụ thể, đó là tiếng Mường. Kết hợp với việc nghiên cứu về công nghệ xử lý tiếng nói, nghiên cứu sinh cũng đã thực hiện những nghiên cứu ngôn ngữ học để (phát triển) đề xuất các phương pháp phủ hợp với ngôn ngữ có tài nguyên hạn chế, với ngôn ngữ tiếng Mường là một đối tượng để áp dụng.
Về mặt thực nghiệm, luận án đã thực hiện việc áp dụng và đánh giá các công nghệ đã được phát triển cho một số ngôn ngữ có tài nguyên hạn chế trên thế giới, nhằm phát triển hệ thống tổng hợp tiếng nói tiếng Mường. Qua việc tùy chỉnh phù hợp với ngôn ngữ và thực hiện các đánh giá thực nghiệm, luận án đã đảm bảo tỉnh hợp lý và đáng tin cậy của phương pháp nghiên cứu. Bên cạnh đó, luận án đã so sánh và đánh giá các phương pháp đề xuất với các tiêu chuẩn đánh giá, so sánh với dữ liệu thực tế và sự tham gia đánh giá của người dân tộc Mường.
2.3. Các kết quả chính và kết luận
Những vẫn đề khoa học và kĩ thuật đã được giải quyết:
Đề xuất và thử nghiệm phương pháp tổng hợp tiếng nói dành cho những ngôn ngữ chưa có hệ thống chữ viết, áp dụng cho trường hợp cụ thể là tiếng Mường.
Nghiên cứu và thực hiện thử nghiệm về phương pháp tổng hợp tiếng nói thích nghỉ cho ngôn ngữ có nguồn tài nguyên hạn chế, cụ thể là tiếng Mường Bi tại tỉnh Hỏa Bình.
Ý nghĩa khoa học và thực tiễn:
Về mặt lý thuyết, luận án bước đầu góp phần đánh giá một cách có hệ thống các phương pháp hiện đại trong lĩnh vực tổng hợp tiếng nói cho các ngôn ngữ ít nguồn tài nguyên, ngôn ngữ chưa có hệ thống chữ viết chính thức (như nhiều ngôn ngữ tiếng dân tộc thiểu số, ít người tại Việt Nam), tạo tiền đề cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực này.
Kết quả nghiên cứu của luận án có nhiều đóng góp trong thực tiễn, có thể kể đến như:
Trong nghiên cứu: Luận án góp phần xây dựng một nền tảng cơ bản cho các nghiên cứu tiếp theo về tổng hợp tiếng nói cho ngôn ngữ ít nguồn tài nguyên, đặc biệt là tiếng của các dân tộc thiểu số ở Việt Nam, từ đỏ khai thác và phát huy giá trị của ngôn ngữ này.
Trong giáo dục: Nghiên cứu trong khuôn khổ của luận án tạo ra những công cụ giáo dục có tiềm năng hỗ trợ việc dạy và học tiếng Mường thêm hiệu quả, từ đó nâng cao hiểu biết và kỹ năng sử dụng ngôn ngữ này cho cộng đồng.
Bên cạnh các kết quả chỉnh trên, những kết quả nghiên cứu sẽ góp phần bảo tồn và phát triển ngôn ngữ của dân tộc, cũng như cho việc gìn giữ và khai thác các giá trị văn hóa và di sản lịch sử của đồng bào dân tộc thiểu số tại Việt Nam.
