THÔNG TIN TÓM TẮT VỀ NHỮNG KẾT LUẬN MỚI CỦA LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Tên luận án: “Phân tích mối tương quan giữa đột biến gen ATP7B và kiểu hình trên bệnh nhân Wilson ở Việt Nam”.
Nghiên cứu sinh : Đỗ Thanh Hương
Chuyên ngành : Thần kinh Khóa: 31 Mã số : 62.72.01.47
Cán bộ hướng dẫn: 1. PGS. TS. Trần Vân Khánh 2. PGS. TS. Nguyễn Văn Liệu
Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Y Hà Nội
Những đóng góp mới của luận án:
Wilson là bệnh lý di truyền lặn trên nhiễm sắc thể thường, gây ra bởi đột biến gen ATP7B. Tỷ lệ mắc bệnh này ước tính trên thế giới là 1/30.000 trẻ sinh sống. Đây là bệnh rối loạn chuyển hóa đồng, gây nên sự tích lũy tăng dần của đồng trong cơ thể và và ở các cơ quan (gan, não, mắt…) gây ra các triệu chứng đa dạng trên lâm sàng. Ở Việt Nam, có rất ít các nghiên cứu về bệnh Wilson và chủ yếu là mô tả về đặc điểm lâm sàng, biến đổi sinh hóa. Trong một vài năm gần đây, một số nghiên cứu về phát hiện đột biến trên gen ATP7B đã bắt đầu được triển khai. Tuy nhiên, vẫn chưa có một nghiên cứu nào về phân tích mối tương quan giữa kiểu gen ATP7B và kiểu hình của bệnh Wilson tạo cơ sở cho việc tiên lượng bệnh và đưa ra phác đồ điều trị chính xác, hiệu quả.
Sử dụng kỹ thuật phát hiện đột biến gen ATP7B bằng giải trình tự toàn bộ 21 exon, sau đó phân tích mối tương quan giữa kiểu gen và kiểu hình của bệnh Wilson.
Kết quả:
Có sự tương quan giữa kiểu đột biến gen ATP7B và đặc điểm lâm sàng, xét nghiệm sinh hóa của bệnh nhân: bệnh nhân có càng nhiều allen đột biến thì nồng độ ceruloplasmin huyết thanh càng thấp và đồng niệu 24 giờ càng cao; Bệnh nhân mang 2 alen đột biến vô nghĩa/lệch khung thường gặp thể lâm sàng nặng (thể hỗn hợp gan – thần kinh) hơn các thể lâm sàng khác; Bệnh nhân có 2 alen đột biến vô nghĩa/lệch khung có nồng độ ceruloplasmin huyết thanh thấp hơn bệnh nhân có 1 alen đột biến vô nghĩa/lệch khung và đột biến sai nghĩa/đột biến vùng 5’UTR; Bệnh nhân có 2 alen đột biến vô nghĩa/lệch khung có nồng độ đồng niệu 24 giờ cao hơn bệnh nhân có 1 alen đột biến vô nghĩa/lệch khung và đột biến sai nghĩa/đột biến vùng 5’UTR. Tuy nhiên, nghiên cứu không tìm thấy mối tương quan giữa số alen đột biến và dạng đột biến với tuổi khởi phát.
Nghiên cứu này đóng vai trò rất quan trọng và có ý nghĩa nhân văn vì tạo cơ sở cho việc tiên lượng bệnh và đưa ra phác đồ điều trị chính xác, hiệu quả giúp tránh được biến chứng nặng và tử vong.
Kết quả nghiên cứu cho thấy: (1) Cần phân tích gen cho tất cả các bệnh nhân Wilson và gia đình để phát hiện sớm đột biến, có giải pháp điều trị thích hợp, hạn chế các biến chứng. (2) Cần phân tích gen với cỡ mẫu lớn hơn để thấy rõ hơn sự ảnh hưởng của từng đột biến trên gen ATP7B đến khả năng gây bệnh và mối liên quan của một số gen khác.
