1. Tính cấp thiết của đề tài
1.1. Thích ứng là phản ứng của con người trước những khó khăn trong cuộc sống. Con người luôn phải thích ứng với những yếu tố mới xuất hiện, những khó khăn, biến cố có thể xảy ra trong các mối quan hệ mới, môi trường sống mới, cuộc sống mới bắt buộc họ phải có khả năng bắt nhịp, ứng phó bằng cách tạo ra những hành vì hợp lý, sáng tạo ra những phương thức sống mới để đáp lại những thay đổi nhanh chóng của môi trường. Thích ứng có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển của mỗi cá nhân. Nhiều công trình nghiên cứu trước cho thấy, khả năng thích ứng có vai trò quan trọng giúp tăng năng suất lao động, tạo ra tính hiệu quả trong công việc, giúp giảm stress, góp phần tích cực vào quá trình phát triển nhân cách. Ở từng hoàn cảnh và môi trường sống đều có những khó khăn nhất định gây ra cho con người. Những tác nhân ấy khiến con người phải biết cách ứng phó bằng cách tự điều chỉnh tâm lý, hoạt động của mình sao cho phù hợp để đảm bảo sự tồn tại và phát triển cá nhân.
1.2. Hiện nay ở Việt Nam đã có một số đề tài nghiên cứu về thích ứng tâm lý trong hoạt động học tập của sinh viên như Lê Ngọc Lan (2002) [30], Trần Thị Minh Đức (2003) [9], Đỗ Thị Thanh Mai (2008) [40], Dương Thị Thoan (2010) [67], Đặng Thị Lan (2012) [32], Nguyễn Thị Út Sáu (2013) [58], Đặng Thanh Nga (2014) [50]. Các nghiên cứu này phần lớn tập trung vào sự thích ứng của sinh viên năm thứ nhất biểu hiện qua sự thích ứng với phương pháp học tập, chương trình đào tạo, nhận thức, thái độ, hành vi. Các yếu tố chi phối khách quan và chủ quan như chỉ số sự phát triển thông minh, kiểu tính cách, sức khỏe, nỗ lực cá nhân. Tuy các tác giả không nghiên cứu trực tiếp về sự thích ứng của sinh viên dân tộc thiểu số nhưng đã gợi mở cho chúng tôi những ý tưởng, những mặt còn chưa nghiên cứu về thích ứng học tập. Trong số các công trình nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy có Nguyễn Thị Hoài (2007) [20], Ngô Giang Nam (2013) [46], Nguyễn Thị Lan Anh (2015) [1], đã nghiên cứu gần hơn về người dân tộc thiểu số qua các vấn đề kỹ năng giao tiếp, đặc điểm giao tiếp của sinh viên dân tộc thiểu số, đó là những nghiên cứu hết sức đáng quý, cung cấp cho chúng tôi nhiều thông tin có liên quan đến thích ứng của sinh viên dân tộc thiểu số với hoạt động học tập. Bởi vì, hoạt động học tập của sinh viên bao giờ cũng có gắn với yếu tố giao tiếp. Nó là một trong những điều kiện để sinh viên thích ứng nhanh, hòa nhập tốt với môi trường sống. Các nghiên cứu cũng giúp cho chúng tôi những ý tưởng trong việc làm rõ thực trạng và đưa ra các biện pháp cụ thể tác động nâng cao mức độ thích ứng học tập cho SV DTTS.
1.3. Môi trường đại học là môi trường có nhiều khó khăn, luôn tạo ra áp lực cho SV DTTS. Các em phải trải qua quá trình thích ứng khó khăn do thay đổi môi trường sống và học tập từ phổ thông đến đại học. Những sinh viên này là nhóm người thiểu số phải đương đầu với nhiều khó khăn dẫn đến chất lượng học tập giảm sút. Những biểu hiện của sự khó khăn này được xem như một hệ quả của một sang chấn, một cú sốc văn hóa mà hầu hết các SV thuộc nhóm thiểu số đều gặp phải. Các nghiên cứu về thích ứng học tập hiện nay tập trung vào thích ứng của học sinh tiểu học và sinh viên năm thứ nhất, có rất ít nghiên cứu về SV DTTS. Phần lớn đề tài nghiên cứu hướng vào nghiên cứu khó khăn tâm lý của SV DTTS. Do đó, nghiên cứu thích ứng của SV DTTS với hoạt động học tập nhằm góp phần bổ sung thông tin lý luận về thích ứng học tập và kết quả nghiên cứu thực tiễn, đưa ra các biện pháp tác động nâng cao thích ứng học tập và chất lượng đào tạo cho SV của trường đại học, vừa góp phần thực hiện tốt chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước. Nghiên cứu thích ứng của SV DTTS với hoạt động học tập có ý nghĩa về mặt thực tiễn và hoàn toàn cấp thiết trong giai đoạn mà đề án đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam được đặt ra hiện nay. Đó chính là lý do chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Thích ứng của sinh viên dân tộc thiểu số với hoạt động học tập ” làm Luận án Tiến sĩ của mình.
