Chương 1: TỔNG QUAN
1.1. Đại cương về tai nạn thương tích
1.1.1. Một số khái niệm
Tai nạn: Là một sự kiện xảy ra bất ngờ ngoài ý muốn do một tác nhân bên ngoài gây nên các tổ thương/ thương tích cho cơ thể về thể chất hay tâm hồn của nạn nhân, gồm: tai nạn không chủ đích và tai nạn có chủ đích [12].
Thương tích: Là những thương tổn thực thể trên cơ thể người do tác
động của những năng lượng (bao gồm cơ học, nhiệt, điện, hoá học hoặc phóng xạ) với mức độ, tốc độ khác nhau quá sức chịu đựng của cơ thể người. Ngoài ra, chấn thương còn là sự thiếu hụt các yếu tố cần thiết cho sự sống như trong trường hợp đuối nước, bóp nghẹt hoặc đông lạnh [44], [60], [62].
Tai nạn thương tích (TNTT): Theo Tổ chức y tế thế giới (WHO), TNTT là các tổn thương thực thể trên cơ thể người gây nên bởi sự tác động bên ngoài vượt quá sức chống đỡ của cơ thể. TNTT có thể là một vết thương trên cơ thể do phơi nhiễm với một lực tác động quá mức, hoặc có thể một rối loạn chức năng xảy ra do một sự thiếu hụt một yếu tố thiết yếu cho cuộc sống (không khí, nước, nhiệt độ cần thiết) như: ngạt, sự tắc ngẽn đường thở hoặc bị cóng [32], [31], [75].
Tử vong do tai nạn: Là những trường hợp tử vong do nguyên nhân TNTT trong vòng 1 tháng sau khi TNTT [12].
Tai nạn thương tích tại cộng đồng: Là tập hợp tất cả các trường hợp TNTT trong cộng đồng gây ra bởi mọi nguyên nhân và xảy ra ở mọi lứa tuổi. Do đó, TNTT trong cộng đồng có thể được hiểu là một khái niệm rộng bao hàm nhiều phân loại TNTT khác nhau hiện đang được sử dụng như: tai nạn
giao thông (TNGT), tai nạn sinh hoạt (TNSH), TNLĐ, TNTT trong trường học [12].
Cộng đồng an toàn (CĐAT): là cộng đồng có khả năng kiểm soát và phòng ngừa được các loại TNTT cũng như giảm thiểu các yếu tố nguy cơ gây tai nạn và thương tích trên. Quá trình xây dựng CĐAT phải có sự tham gia của tất cả các thành viên trong cộng đồng, chính quyền địa phương, các cấp ủy Đảng, chính quyền và các ban ngành, đoàn thể ở địa phương [16], [32].
1.1.2. Phân loại tai nạn thương tích
– Phân loại TNTT theo loại hình thương tích: gồm 02 loại [60]:
+ TNTT không chủ định, không chủ ý: là hậu quả TNGT, đuối nước, bỏng và ngã; cũng có thể do nghẹn/hóc, ngộ độc, do bom mìn và các vật liệu nổ gây ra, do côn trùng và súc vật cắn/đốt… Hầu hết các TNTT không chủ ý đều có thể phòng tránh được.
+ TNTT có chủ định, chủ ý: là do chủ ý của con người gồm tự thương, tự tử, thương tật do bạo lực, lạm dụng hoặc bị bỏ rơi.
– Phân loại TNTT theo nguyên nhân: gồm các nhóm chính sau:
+ Tai nạn lao động: là tai nạn gây tổn thương cho bất kỳ bộ phận, chức năng nào của cơ thể hoặc gây tử vong cho người lao động, xảy ra trong quá trình lao động, gắn liền với việc thực hiện công việc, nhiệm vụ lao động [58].
+ Tai nạn trường học: là các trường hợp chấn thương xảy ra trong khuôn viên của trường như: trong lớp học, sân trường, khu luyện tập thể thao,
hành lang, khu vệ sinh [62].
+ Ngã: gồm tất cả các trường hợp ngã không nằm trong lĩnh vực giao thông và lao động [45], [62].
+ Tai nạn giao thông: là sự va chạm bất ngờ nằm ngoài ý muốn chủ quan của con người, xảy ra khi các đối tượng tham gia giao thông đang hoạt động trên đường giao thông công cộng, đường chuyên dụng hoặc ở địa bàn
