1. Lí do chọn đề tài
Nếu văn hóa là khái niệm dùng để giải thích lý do các hành vi của con người, biểu hiện giá trị và chuẩn mực mang dấu ấn thời đại sâu sắc, nhưng trên thực tế văn hóa có thể thay đổi theo thời gian thì văn hóa gia đình nghiên cứu những dấu ấn để lại trong đời sống vật chất, tinh thần của gia đình được biểu hiện thông qua giá trị gia đình, chuẩn mực khuôn mẫu và vai trò của các thành viên trong gia đình. Đó là những dấu ấn được duy trì qua lịch sử, trở thành truyền thống, ăn sâu vào tiềm thức, tâm lý, chi phối hành vi, cách ứng xử giữa các thành viên trong gia đình, giữa gia đình với xã hội, tiếp nối từ thế hệ này sang thế hệ khác. Những dấu ấn để lại trong đời sống gia đình ở các cộng đồng, quốc gia, dân tộc không giống nhau, tạo nên tính đa dạng của văn hóa gia đình. Văn hóa gia đình là hệ thống những giá trị, chuẩn mực khu biệt đặc thù điều tiết mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình và mối quan hệ giữa gia đình với xã hội. Đồng thời, văn hóa gia đình phản ánh bản chất của các hình thái gia đình đặc trưng cho các cộng đồng, các tộc người, các dân tộc và các khu vực khác nhau được hình thành và phát triển qua lịch sử lâu dài của đời sống gia đình, gắn liền với những điều kiện phát triển kinh tế, môi trường tự nhiên và xã hội. Cho đến nay, khái niệm văn hóa gia đình còn có nhiều cách giải thích khác nhau. Tuy nhiên, văn hóa gia đình được nhìn dưới góc độ văn hóa học sẽ toàn diện hơn về cấu trúc, đối tượng, phạm vi, nội dung nghiên cứu. Việc hiểu rõ các đặc trưng của văn hóa gia đình, tính liên tục và xu hướng biến đổi của văn hóa gia đình là căn cứ để lý giải những vấn đề, hiện tượng xã hội có xuất phát điểm từ gia đình.
Văn hoá gia đình bao gồm tổng thể các giá trị vật chất và tinh thần do các thành viên của gia đình tạo ra trong chuẩn mực tương đối ổn định của một cộng đồng cư dân (thường là cộng đồng tộc người). Những giá trị văn hóa gia đình sẽ chi phối cách ứng xử của con người trong gia đình và môi trường sống. Những năm gần đây, nhiều giá trị văn hóa gia đình truyền thống đã bị mai một, biến đổi hoặc mất đi bởi sự tác động của đời sống kinh tế và sự phát triển của xã hội tại nhiều nước trong khu vực Đông Nam Á. Tại CHDCND Lào, sự biến đổi thể hiện rõ nhất trong văn hóa gia đình của người Lào – tộc người đang giữ vai trò quan trọng về mọi mặt (kinh tế, chính trị, xã hội) của đất nước Lào. Những nét đẹp của văn hóa gia đình truyền thống của người Lào hiện nay trong một chừng mực nào đó, ở một khu vực nào đó sẽ bị biến đổi. Nhưng trên thực tế quá trình biến đổi sẽ diễn ra không đồng nhất ở các địa phương khác nhau.
Dưới góc độ văn hóa thì việc duy trì các giá trị văn hóa truyền thống là quy luật tất yếu khách quan diễn ra đối với các dân tộc, chứ không phải cố gắng để cho nó tồn tại. Văn hóa là một sự tiếp nối, ngày xưa người ta sống như thế nào thì bây giờ người ta vẫn tiếp tục sống như thế và chỉ thay đổi những gì không thích hợp với cuộc sống hiện tại. Quá trình tiếp nối này giúp cho văn hóa không bị đứt đoạn, bảo đảm sự ổn định của xã hội. Bởi vì những giá trị, chuẩn mực được tạo ra từ rất lâu đời không thể mất đi. Các giá trị truyền thống như tình thương, trách nhiệm, sự hòa thuận, thủy chung… cần được lưu giữ, để nội hàm của các giá trị đó biểu hiện được những chiều cạnh tích cực và không tích cực. Cấu trúc của một gia đình truyền thống cũng có nhiều thay đổi, gia đình có thể chỉ là một tập hợp nhỏ, gồm hai vợ chồng với một hoặc hai đứa con, cũng có thể là một tập hợp lớn gồm nhiều thế hệ: ông bà, cha mẹ, các con, các cháu, các chắt… Văn hóa gia đình cũng được biểu hiện ở hình thức quan hệ khác như thứ bậc, giữa anh chị em với nhau, giữa cha mẹ và ông bà, giữa các thành viên gia đình…
